OverClock Nedir? Nasıl Yapılır?

Overclock bir bileşenin kendisi için belirlenmiş saat frekansının üzerinde (over – clock) çalıştırılmasıdır.

Overclockta Terimleri :

Saat Frekansı: Elektronikte kullanılan her çipin belirlenmiş bir saat frekansı (clock frequency) vardır. Bu saat frekansının temel birimi ise Hz (hertz)dir. Bir elektromanyetik dalga düşünelim :

Şekilde görüldüğü gibi iki tepe noktası ya da iki çukur noktası arasındaki mesafe “dalga boyu” olarak adlandırılır. Bir tepe noktasından bir sonraki tepe noktasına ya da bir çukur noktasından diğer çukur noktasına ulaşmak için gereken süreye ise “periyot” (T) denir. Şimdi biz bu e.m. dalganın saat frekansını hesaplamak istediğimizde bunu “1” sayısını periyot süresine (sn cinsinden) bölerek (1/T) buluruz. Burada elektromanyetik dalgaların ilerleme hızı sabit olduğuna göre (ışık hızı , 300,000km/sn) frekansın yükselmesi için dalgaboyunun dolayısıyla da periyotun küçültülmesi gerekir.

FSB (FrontSideBus): Anakartınızda Kuzey Köprüsü ile işlemciniz arasındaki veriyoluna verilen addır. Kuzey Köprüsü bellek kontrolcüleri , AGP portu ve işlemci arasındaki iletişimi sağladığından FSB hızı sistem performansında önemli bir yere sahiptir.

Kuzey Köprüsü: Anakartınızın performansında en önemli paya sahip çiptir. Anakartınızdaki AGP portu (dolayısı ile ekran kartınız) , bellek kontrolcüleri (ramleriniz) ile işlemci arasındaki iletişim bu çip tarafından sağlanır.

Güney Köprüsü: Anakartınızda PCI ve IDE denetleyicilerinin bağlı oldukları çiptir. Bu denetleyicilere bağlı olan aygıtlar ile işlemci arasındaki iletişim “aygıt -> Güney Köprüsü -> Kuzey Köprüsü -> FSB veriyolu -> İşlemci” yolu ile sağlanır.

AGP: Ekran kartınız ile sisteminiz arasındaki bağlantıyı sağlayan arabirime verilen addır. AGP'nin de belirlenmiş bir saat frekansı mevcuttur ; bu hız 66MHz'dir.

PCI: Ekran kartı dışında kalan diğer genişleme kartları (örneğin ses / tv-radyo / ethernet kartları) ve IDE aygıtları (örneğin Harddiskler , optik okuyucular) ile sisteminiz arasındaki bağlantıyı oluşturan arabirime verilen addır. PCI hızı normalde 33MHz'dir.

İşlemci Çarpanı (Clock Ratio / CPU Multiplier): İşlemcinin sistem FSB hızının maksimum kaç katı hızda çalışacağını belirleyen çarpana verilen addır. Yani toplam işlemci hızı FSB hızı ile bu çarpan değerinin çarpılması ile bulunur. Bilgisayar açılırken çarpan değeri bios tarafından işlemciden algılanır , bu sayede anakarta takılı olan işlemci tanımlanır. Mesela 166MHz FSB'ye sahip Athlon2500+'nın işlemci çarpanı 11'dir. Yani toplam işlemci hızı 11 x 166 = 1833MHz'dir.
Bu çarpan İntel işlemcilerde sabitlenmiş değiştirilemeyen bir değer iken AMD'nin thoroughbred-b / barton çekirdeğine sahip işlemcilerinde değiştirilebilir.

VCore: İşlemci çekirdek voltajı. Yüksek hızlarda stabilite sağlamak için bir miktar arttırılması gerekebiliyor.

VDimm: Bellek voltajı. Ramlerinizi yüksek hızlara çıkarmak ya da daha düşük zamanlamalar ile kullanabilmek için bir miktar arttırılması gerebilir.

VDD: Kuzey Köprüsü voltajı. Yüksek FSB hızlarında stabilite sağlamak ya da daha yüksek FSB hızlarına ulaşmak için bir miktar arttırılması gerebilir.

AGP/PCI Bölenleri: Yukarıda AGP ve PCI saat frekanslarından bahsettik. Bu hızlar da aslında FSB hızına bağlı. İşte burada devreye bölenler giriyor. Mesela maksimum 166MHz FSB hızı destekleyen bir anakarta sahipsiniz. (mesela via kt333/400). Bu anakartlarda en büyük AGP böleni 5/2'dir (2,5). Yani fsb hızınız 166MHz iken AGP hızınız bu bölen sayesinde 166 / 2,5 = 66MHz'e sabitlenir. (133MHz'de ½ kullanılır) Eğer daha yüksek fsb hızlarına çıkarsanız maksimum böleniniz yetersiz kalacağında AGP hızınız da yükselmek zorunda kalacaktır. Yan bu örnek verdiğimiz anakartta FSB hızını 200MHz'e çıkardığınızda daha büyük bir bölene sahip olmadığınız için AGP hızınız 200 / 2,5 = 80MHz'e yükselmek zorunda kalır. Aynı şekilde PCI hızı içinde bölenler mevcuttur. Yine örnekte verdiğimiz anakartta maksimum PCI böleni 1/5'tir. Yani 166MHz FSB hızında PCI hızı bu bölen sayesinde 166 / 5 = 33MHz'de sabit tutulur. 200MHz FSB denendiğinde ise bu hız mecburen 200 / 5 = 40MHz'e yükselir.

AGP / PCI hızlarının olması gereken değerde sabit tutulmaya çalışılmasının sebebi ise bu arabirimlerin yüksek hızlarda sistem stabilitesini bozmasıdır. (Stabilite AGP'de ~70-80 , PCI ise ~38-40MHz'den sonra önemli ölçüde bozulur.)

Bu durum eski anakartlarda böyle iken güncel anakartlarda AGP ve PCI hızları FSB hızından bağımsız olarak bölene ihtiyaç duymadan 66 – 33MHz'de tutulabiliyor.

Overclock'un Getirileri – Riskleri
Overclock'un getirisi ekstra performanstır. Ucuz bir bileşeni overclock ile kendisinden daha pahalı bir bileşen ile aynı performansa getirebilirsiniz. (mesela uçuk bir fiyata Athlon xp3200+ almak yerine ondan çok daha ucuza bir 2500+ alıp overclock ile 3200+'nın performansını alabilirsiniz)

Overclockta en büyük risk ise overclock edilen bileşene zarar verme olasılığıdır. Overclock edilen parçalar normalden daha fazla ısı üretmeye başlarlar ve eğer iyi bir soğutma uygulanmazsa bu aşırı sıcaklık aygıtın doğru düzgün çalışmasına engel olabilir ya da aygıtta onarımı mümkün olmayacak hasarlara sebep olabilir. Bu yüzden overclock edilecek bileşenlerde öncelikle soğutmaya önem verilmelidir.

Nasıl Yapılır?
İşlemci overclocku FSB hızının arttırılması ile yapılır. Ufak 5-10MHz'lik arttırışlarla deneme – yanılma yöntemi izlenerek en üst limit bulunabilir. Eğer başarısız olunursa işlemci voltajında ufak arttırışlar yapılabilir. (voltaj arttırımı daha fazla sıcaklık anlamına gelir , soğutmanın iyi olması gerekli) FSB arttırıldıktan sonra işlemcinin çarpanına göre toplam işlemci hızına etki eder. Mesela 200MHz FSB'li bir p4 2.4C'nin (bu işlemcinin çarpanı 2400 / 200 = 12'dir) FSB hızını 250MHz'e çıkarttığınızda yeni işlemci hızınız 12 x 250 = 3000MHz olacaktır. İntel işlemcilerde çıkabileceğiniz FSB hızı sınırı işlemcinin overclock potansiyeline bağlıdır , çünkü çarpan değiştirilemez. Fakat AMD'nin t.bred-b ve barton serisi işlemcilerinde çarpan değiştirilebildiğinden anakartınız ve ramleriniz elverdiği sürece takıldığınız üst limitte toplam işlemci hızını sabit tutarak FSB artırmak mümkündür. Mesela elimizde Athlon xp1700+ işlemcimiz var. Bu işlemcinin FSB hızı 133MHz'dir. 11 çarpanı ile 11 x 133 = 1466MHz'de çalışır. Şimdi diyelim ki biz bu işlemciyi maksimum 2000MHz'e çıkartabiliyoruz. Bu da işlemcinin standart çarpanı ile maksimum 166MHz'lik bir FSB hızına ulaşıyoruz demektir. (11 x 166 = ~2000MHz) FSB hızını daha da arttırabilmek için burada yapacağımız şey çarpanı düşürmek olacaktır. 11 x 166 yerine çarpanı 10'a düşürüp toplam hızımızı sabit tutarak FSB hızımızı daha da arttırabiliriz. Yani 10 x 200 = 2000MHz yaparak 200MHz FSB'ye çıkabiliriz. FSB hızının performanstaki etkisinin büyüklüğü de göz önüne alındığında bu önemli bir imkan.
Mesela 12 x 250'de maksimum sınıra ulaştığınız bir pentium4'te çarpanı düşürme imkanımız olmadığından işlemci hızını sabit tutup FSB'yi daha yukarıya çekme imkanı yoktur.

FSB hızını arttırdığınızda buna bağlı olarak ramlerinizin , AGP ve PCI hızınızın (eğer anakartınızda sabitleme özelliği yoksa) da artacağını unutmayın. Mesela yukarıdaki Athlon örneğinde ramleriniz ya da anakartınız 200MHz (DDR400) desteklemiyorsa 200MHz FSB yapamayabilirsiniz.

Overclockta kullanılan güç kaynağı da büyük önem taşır. Overclock edilen parçalar daha fazla güç tüketeceklerinden kaliteli bir güç kaynağı kullanmanız gerekir.

Son olarak toparlamak gerekirse sağlıklı bir overclock için :

Öncelikle overclock yapılacak parçanın iyi soğutulması ,

Overclock yapılacak sistemde sağlam kalteli bir güç kaynağı kullanılması ,

Gerek voltajda gerek FSB hızında aşırı arttırışlardan uzak durulması , ufak arttırışlar yapıp test ederek ilerlenmesi , tavsiye edilir