Felsefe Kavramları

--------------------------------------------------------------------------------
Bu bölümde felsefe okumalarında karşımıza çıkan yabancı sözcükleri ele alacağız.Bu sözcüklerden bazıları dilimize olduğu gibi girmiştir, bazıları ise felsefe metinlerinde sanki Türkçe karşılıkları yokmuş gibi orjinal dilindeki gibi yazılmaktadır.Yüzyıllardır yabancı dillerin boyunduruğunda olan Türkçe&񗝉 nin artık kendi kelimelerini, kendi sözcüklerini düşünsel alanda, sanatta ve yazında kullanması kaçınılmazdır; biz bu bölümde hem yabancı sözcükleri aşama aşama tanıtacağız hem de öz-türkçe felsefe dilini sizlere sunacağız.Türkiye&񗝉 de bir Almanya&񗝉 da olduğu gibi ya da bir İngiltere&񗝉 de olduğu gibi felsefenin gelişememesi dille yakından bağlantılıdır.Bu konuyu daha ilerde ayrıntılı bir şekilde inceleyeceğiz.Şimdi yabancı sözcüklerin A harfinden olanlarını sizlere tanıtacağız.Ardından hala birçok sözde felsefeci tarafından önemsenmemekte olan Türkçe felsefe sözcükleri tanıtılacak.Her Türkçe sözcük kullanımı felsefe ve tüm düşünsel, sanatsal alanlar için kendi arı dili içinde anlaşılma ve anlatım bulma anlamına gelir; bu da düşünsel gelişimimiz açısından fazlasıyla önemlidir."Mevsimsiz" olarak bu duyarlılığı sizlerin de göstereceğinize ve bu konuya önemle eğileceğinize inanıyoruz...








Yabancı Sözcükler: A

a fortiori : daha da güçlü bir nedenle

a posteriori :(Lat. &񗝈&񗝈sonrakinden&񗝉&񗝉) (sft. ve blt.) sonsal (deneyimden türetilen, görgül)

a priori : (Lat. &񗝈&񗝈öncekinden&񗝉&񗝉) (sft. ve blt) önsel (deneyimden türetilmeyen, kuramsal, kurgul)

agape : (Yun.: sevgi) erotik olmayan sevgi; Erotik sevgi ile karşıtlık içinde Hıristiyan sevgi

agnostisizm : bilinemezcilik

aistesis (Yun.) : algı

aleteia (Yun.) : gerçeklik

alloglossie : allo yabancı, başka; glosse, glossie: aldatıcı, yanıltıcı açıklama, yorum

anakronistik : zaman-uyumsuz anachronistic (anachronism: tarihsel olguları ait olmadıkları zamanlara yerleştirmek)

Ananke (Yun.) :Zorunluk Tanrısı

ancien régime :(Fr.) eski rejim. Fransa&񗝉nın 1789 Devriminden önceki toplumsal ve politik düzeni.

Angst :(Alm.) endişe

anima mundi :dünya ruhu

Anschauung :(Alm.) sezgi

antipodlar :antipodes yerin yüzünde birbirlerine yüzseksen derece karşıt noktalar

aorata :(Yun.) duyulur-olmayanlar (görülemezler)
apati aphaty duygu yitimi

a parte ante : geriye, önceye doğru

a parte post : ileriye, sonraya doğru

apeiros :(Yun.) sınırsız

apodiktik : apodictic zorunlu olarak doğru, tanıtlı, belgitli

apoloji : savunma

appetition : itki Leibniz; Monadın iç ilkesinin bir algıdan bir başkasına değişim ya da geçiş üreten etkinliği

arkaik : archaic (Yun. &񗝈arkhe&񗝉den) baş, başlangıç, ilk, ilke, ön

arketip : archetype kökensel model, ilk örnek; arke ilk, ilke; esk Yun. arkhetupos, ilk şekillenmiş

ataraxia : ansal dinginlik

ateist : tanrıtanımaz

ateizm : tanrıtanımazlık

atomos eidos : (Yun.) &񗝈kesilemez biçim&񗝉

aura : Epilepside nöbeti hemen önceleyen ve sesler ya da ışık çakmaları ile beliren atak; görülmez yayılım, örneğin bir koku gibi

avant-garde : Uygulayım ve düşünceleri belirgin olarak deneysel ya da genel olarak kabul edilenlerin ilerisinde olan sanatçılar.


Türkçe Felsefe Dilinde Çok Kullanılan Sözcükler


Almaşık : Alternatif

Arı : Salt,Saf

Analitik : Çözümlemeci

Anamalcılık : Kapitalizm

Anlak : Anlama Yetisi, Zekâ

Anlık : Zihin

Arkatasar : Background(ing)

Aşkın : transcendent (transdent)

Aşkınsal : transcendental (transdental)

Bakışım : Simetri

Belirlenimcilik : Determinizm

Belgitlemek : Tanıtlamak

Belit : Aksiyom

Bengi : Ebedi, Sürekli

Beti : Şekil

Boşinanç : Batıl inanç

Çatışkı : Antinomi

Dayanç : Sabır

Devim : Hareket

Diluzluğu : Retorik

Dirimli : Canlı

Duyarlık : Hassasiyet

Duyunç : Vicdan

Edimsel : Aktüel; (Karşıtı gizil, potansiyel)

Erekbilim : Teleoloji

Erim : Menzil

Erinç : İyilik

Erk : İktidar

Erke : Enerji

Evrenbilim : Kozmoloji

Eytişim : Dialectic (diyalektik)

İnak-çılık : Dogma-tizm

İstenç : İrade

İzlek : Ders

İzlence : Program

Gizil : Potansiyel

Gönenç : Refah

Görgücülük : Ampirizm

Görüngü : Fenomen

İçkin :(karşıtı Aşkın)

İyelik : Sahiplik

Kamutanrıcılık : Panteizm

Kılgın : Pratik

Kıpı : Evre, Moment

Koşut : Paralel

Kurgul : Spekülatif, Kuramsal

Olumsal : Olabilir ya da Olmayabilir

Örgensel : Organik

Özdek-çilik : Madde-Materyalizm

Özek : Merkez

Pekin : Kesin

Saltık : Mutlak

Tansık : Mucize

Türe : Adalet

Tüze : Hukuk

Us : Akıl

Ussalcı : İdealist, Rasyonalist

Uygulayımbilim : Teknoloji

Yabancı Sözcükler (B-C-D-E)



Bildungsroman :(Alm.) kahramanın ekinsel/eğitsel gelişimi üzerine kurulu roman

bohem, bohemian : Uylaşımsal olmayan bir yaşam sürdüren bir kişi, özellikle yazar ya da sanatçı



chef-d&񗝉oeuvre :(Fr.) başyapıt

cogitata :(Lat.) Husserl&񗝉de: düşünülenler (nesneler)

cogitatio(nis) :(Lat.) düşünme(ler); düşünce(ler). Husserl&񗝉de: belirsiz düşünme edimi

cogito :(Lat.) düşünmek

commonwealth : devlet, civitas

conatus :(Lat.) çaba

conditio sine qua non :(Lat.) olmazsa olmaz koşulu

consensus gentium :(Lat.) genel uylaşım

contradictio in adjecto : yüklemde çelişki, çelişkili yüklem




Dasein :(Alm.) dışvarlık, belirli varlık, oradaki varlık (Heidegger&񗝉de &񗝈&񗝈insan&񗝉&񗝉)

de facto :(Lat.) gerçekte; olguda; bir olgu olarak (haklı ya da haksız olmasına bakılmaksızın; yasal vb. olup olmadığına bakılmaksızın)

deictic : (ostensive) belgitli, &񗝈&񗝈gösterilebilen&񗝉&񗝉

Deizm : Tanrının varlığını kutsal yazılar değil ama doğal us yoluyla doğrulama tutumu

demonoloji : cinlere tapınma

destrudo (Marcuse) : Ölüm İçgüdüsüne bağlı erke; olumsuz olarak, Yaşam İçgüdüsü ve &񗝈libido&񗝉 ilişkisine andırımlı

Deus ex machina :(Lat.) Eski Yunan tiyatrosunda konuyu çözüme getirmek için oyuna katılan bir tanrı (Yun. &񗝈theos ek mekhanes&񗝉 = makineden tanrı)

Dieu fainéant : tembel Tanrı

Deus sive Natura :(Lat.) Tanrı ya da Doğa (Spinoza)

Deus verax : gerçeklik Tanrısı, gerçeğe bağlı Tanrı

diairesis :(Yun.) çözümleme, bölümleme

dianoetik :(Yun.&񗝉dan) düşünsel (dia+ noein; dia: baştan sona; noein: düşünmek)

diatribe :(Yun.)sert bir eleştiri ya da saldırı; yergi

Dichtung :(Alm.) şiir; kurgu yazını

Dictung und Wahrheit :(Alm.) şiir ve gerçeklik;

diskursif : Sözcük algılsal/duyusal yeti ile karşıtlık içinde uslamlama ile ilgili olarak kullanılır. Kökenbilimsel olarak ilgisizdir.

ditirambik ditiramb : duygusal Yunan koral ilahi




ego : ben

ego agens :(Lat.) eylemde bulunan Ben (yapan Ben), kılgısal Us

ego cogitans :(Lat.) düşünen Ben, kuramsal Us

eidolon :(Yun.) imge, benzerlik, düşlem

eidos :(Yun.) biçim, tür

eikasia :(Yun.) benzerlik; tahmin

eikon :(Yun.) imge, benzerlik, andırım

elegi : mersiye elegy

ektipal : arketipal/bengi ile karşıtlık içinde doğal, geçici

empati : empathybir başka insanın duygularını anlama ve imgesel olarak onlara katılma yeteneği; duyguya öykünme

en masse : bütün olarak

ens rationis : ussal kendilik, ideal şey

enteleki : entelechy (Aristoteles&񗝉te) gizillik ile karşıtlık içinde edimsellik

epifenomen : ikincil fenomen; insan beyninin fizyolojik ürünü olarak görülen bilinç biçimi

epifenomenalizm : bilincin yalnızca beynin fizyolojik bir ürünü olduğu öğretisi (sözel olarak: ek-görüngücülük)

epigram : nükteli deyiş, şiir, yazı

epistemoloji : bilgikuramı

epitumetikos : (Yun.) isteksel, itkisel

epoke : epoché askıya alma

eristik : eristic (tartışma uğruna tartışmacılık)

erojenik : erogenous eşeysel uyarıya duyarlı

eskatoloji : eschatological Dünyanın sonu ile ilgilenen tanrıbilim dalı

esprit de sérieux :(Fr.) ciddilik tini

ethos :(Yun.) töre, alışkanlık) bir topluluğun vb. ayırdedici karakteri, tini, tutumu

eugenik :eugenics seçme üzerine dayalı yetiştirme yöntemi yoluyla insan ırkının niteliğinü yükseltme kuram ve uygulayımı

ex offico :görevden, görev gereği, görev uğruna

extra-mundane :dünya dışı

teşekkürler hüseyin...şahsen ben felsefe görmüyorum ama isterdim yani...

evet isterdim...
aslında görmeme gerek yok şahsen kendim bir felsefe sayılırım aslında:D

zuahha...tuttum bu sözü sağol açıksözlülüğün için;)

Bunlar karışık mevzular kedi sen devam et