Ali Kuşçunun Hayatı

Türk astronomu.Semerkant’ta doğdu. Babası Türkistan ve Maveraünnehir emîri
Uluğ Beyin doğancıbaşısı Muhammed. Kuşçu adının buradan geldiği söylenir. İlk
öğrenimini Semerkant'ta yaptı. Sonra, Bursalı Kadızade Rumî'den ve Uluğ Beyin
kendisinden matematik ve astronomi okudu. Semerkant'tan Kirman'a giderek
öğrenimini tamamladı. Uluğ Beyin kurduğu rasathaneye müdür oldu (1421) ve onun
Zîc (yıldızların yerlerini ve hareketlerini gösteren cetvel) adlı eserine yardım
etti. Gürganî tahtında oturan Uluğ Bey, oğlu Abdüllâtif'in ihaneti sonucu
öldürülünce (1450), Semerkant medreselerindeki derslerine son verdi ve Hacca
gitmek üzere Tebriz'e geldi (1449). Tebriz'de Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan
kendisine çok itibar etti ve yanında alıkoydu. Bir ara, Osmanlılarla barış
konuşmalarını yürütmek üzere elçi olarak Ali Kuşçu'yu Mehmed II'ye (Fatih)
yolladı. Ünlü bilgine hayran olan Mehmed II, kendisinden İstanbul'da kalmasını
rica etti.


Ali Kuşçu, bu daveti ancak elçilik görevini bitirdikten sonra
gerçekleştirebileceğini bildirdi: Tebriz'e döndü, bir süre sonra bütün ailesini
alarak İstanbul'a geldi. Osmanlı-Akkoyunlu sınırında Mehmed II'nin emriyle büyük
bir törenle karşılanan Ali Kuşçu, Ayasofya medresesine müderris oldu. 1474
yılında öldü.



ESERLERİ

Çalışmaları iki yönde gelişmişti: kelâm ve dilbilgisi, riyaziye ve heyet
(matematik ve astronomi). Kelâm, dilbilgisi ve Nâsırıüddin-i Tusî'nin Tecrid-ül-Kelam
(Sözün Tecridi) adlı kitabına ve kadı. Adudüddin'in Risale-i Adüdiye'sine (Adudüddin'in
Risalesi) yaptığı yorumlar ve özellikle Unkud-üz-Zevahir fi Nazm-ül-Cevahir
(Mücevherlerin Dizilmesinde Görülen Salkım) adlı eserleri önemlidir. Astronomi
konusunda ise Farsça yazdığı Riselet-ül fi'l hey'et (Astronomi Risalesi) başta
gelir. Eser, bazı ilâvelerle Arapçaya çevrildi. Ali Kuşçu bu nüshaya Risalet-ül-Fethiye
(Fetih Risalesi) adını vererek Fatih'e sundu.

Ayrıca Uluğ Beyin Zîc'ine yaptığı yorum, en önemli yazılarındandır. Bunlardan
başka Mahbub-ül-Hamail fi keşif-il-mesail (Meselelerin Keşfinde Tılsımların en
Makbulü) adlı ansiklopedik bir eseri daha vardır. Çağında İstanbul
medreselerinde matematik ve astronomi çok gelişmiştir.