TÜRK DİL BAYRAMI (26 Eylül)


İstanbul’da Dolmabahçe Sarayında toplanan Birinci Türk Dil Kurultayının açılış günü olan 26 Eylül, Dil Bayramı olarak kutlanmaktadır.

Çağdaş Türkiye Cumhuriyeti’nin en önemli kültür kurumlarından biri olan Türk Dil Kurumu 69 yıl önce, 12 Temmuz 1932’de kurulmuştu. Yeni Türkiye Cumhuriyeti’nde dil ve tarih, Atatürk’ün en çok önem verdiği olgulardı. Önce 1931’de Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti kuruldu. Uluslaşmanın en önemli temellerinden bir diğeri de dil idi. Bunun bilincinde olan ulu önder Atatürk, 11 Temmuz 1932 gecesi sofrasında bulunanlara “Dil işlerini düşünmek zamanı gelmiştir. Ne dersiniz?” diye sorar. Oradakilerin bu düşünceye katılması üzerine “Öyle ise Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti gibi bir de ona kardeş bir dil cemiyeti kuralım. Adı Türk Dili Tetkik Cemiyeti olsun.” diyerek Türk Dil Kurumunun temellerini atar. Ertesi gün Samih Rifat, Ruşen Eşref, Celâl Sahir ve Yakup Kadri İçişleri Bakanlığına başvururlar. Sonradan adı Türk Dil Kurumuna çevrilecek olan Türk Dili Tetkik Cemiyeti kurulur.

Cemiyetin kuruluşuyla birlikte başlayan çalışmalar sürerken, Türk Dil Kurultayının hazırlıkları da başlamıştır. Bu coşku ve heyecan içerisinde Türk Dil Kurultayı toplanır. Kurultaya çok sayıda bilim adamı, gazeteci, yazar, devlet adamı ve sanatçı katılır. Atatürk, Kurultayı baştan sona kadar izlemiştir. Türkçenin gelişmesi, özleşmesi, zenginleşmesi yolunda Türk Dil Kurultaylarının çok önemli yeri vardır

Yıl 196O Karaman’da bir araya gelen sayıları az denecek kadar olan kişiler, Turizm Derneğini kurar ve Karamanoğlu Mehmet Bey, Yunus Emre olgusu ön plana çıkar. 0 yıllarda değişik yörelerde çeşitli festivaller, bayramların düzenlendiği görülür. Karaman'ın tanıtımı yönünden neler yapılabilir fikri üzerinde uzun uzun tartışılır. 1961 yılının Haziran ayının ilk haftasında “TÜRK DİL BAYRAMI ve YUNUS EMRE’ yi ANMA TÖRENLERİ” adını taşıyan bir bayramın yapılması kararlaştırıldı.
Türk Dili ve Yunus Emre üzerinde yazılan kitaplar, şiirler, yazılar toplanır. Eser sahiplerinden, sağ olanlarla iletişim kurulur. Bunlardan aklıma gelenlerin başında Yunus Emre’nin Eskişehir’de olduğunu sürekli savunan Abdulbaki GÖLPINARLI geliyor. Karşı tezi savunanlardan, Prof. Şahabettin TEKİNDAĞ, Hamdullah SUPHİ, İbrahim Hakkı KONYALI öğretmenim Halide Nüsret ZORLUTUNA, Cahit ÖZTELLİ, dernek başkanı Av. Baha KAYSERİLİOĞLU, daha pek çok dil bilimci yazarlar vardı. 1961 yılında kutlayacak olduğumuz bayram yurt düzeyindeki yankıları ulusal basında başladı ve Türkiye’nin tek radyosunda konu ile ilgili haberler verilince Karaman dil bilimcilerin tarihçilerin, Yunus Emre ile ilgilenen bilim adamlarının odağı oldu. Karaman’a gelen ilk bayram için gönderdiğimiz çağrılara yanıt vermeyen çok az kişi olmuştu. Komite üyeleri olan bizler çok şaşırdık. Yoğun bir konuk akınına uğradık. Konuksever Karamanlı, gelenleri evlerinde ağırladı. İlk bayrama yurdun çeşitli yörelerinde kurulan folklor ekiplerinden, Silifke ekibi, Bursa Kılıç Kalkan ekibi, Erzurum Dadaşlar Topluluğu, Bozkır Kaşık oyunu ekibi, Rizeliler Karadeniz ekibi yanı sıra Cumhurbaşkanlığı senfoni Orkestrası. Ayrıca törenlere büyük coşku katan 2. Ordu Tören Kıtası ve Bandosu. Bayramı izlemeye çevre il ve ilçelerden öğrenci, öğretmen, 2. Ordu Subay ve Astsubay topluluğu üç gün süre yapılan eğlence ve panel ile konferansları izlemcileri yurt genelinde gerçekten büyük ses getirdi ki, sonraki bayramlar için yapılan hazırlıklar gün, gün değişik boyutlar kazandı.
Dil kişiliği en iyi belirgin biçimde yansıtan duygu ve düşünceyi açıklama aracıdır. Ulusal bağlamda özgürlüktür, bağımsızlıktır, onurdur, varlıktır. Bizler yazılı basında, radyoda, veya televizyonda konuşan, çizen anlatan kişiler olarak örnek olunması gerekirken, kullanılan sözcüklerin doğru, yerli yerinde kullanmak, yapılan törenlerde sunucular, konuşmacılar sürekli yabancı sözcükler kullanarak görevlerini sürdürmeleri, Türkçenin Başkenti diye övündüğümüz Karaman’ımıza gölge düşürüyor sanırım. Konuşulan dilde her sözcük bir düşünsel kavramın simgesidir. 47 yıldır kutladığımız 731. Türk Dil Bayramı ve Yunus Emre’yi anma etkinlikleri günümüzde geniş anlam taşıyan boyutlarda kutlanması ile ünü uluslar arası düzeye u Bugüne kadar yapılan bayramlar için çoğu zaman değişik yönleri eleştirilmiştir.
Bu yıl bayramımızı halkın katılımı ile değişik boyutlarda kutlama çalışmalarını Belediyemiz üstlenmiştir. Geniş kapsamlı yapılan toplantılarla sonuca ulaşılan bir programla uygulandığını görüyoruz. Bu nedenle Anadolu Basın Birliği Yönetim Kurulu olarak çorbada tuzumuz olsun düşüncesi ile değişik kişilerin görüşlerini yansıtan yazılar topluluğunu sunmak için bu dergiyi hazırladık. Umarım beğenilir. Bayramımız sıradan kutlanan bir bayram değildir. Bayram kutlamaları geleneğini bir kurala bağlayıp gelecek kuşaklara iyi bir miras bırakmamız gerekir. Her Karamanlı öz varlığı gibi eşi ve benzeri olmayan bu bayrama sahiplenmelidir. Bir sonraki bayram bir öncekini aratmamalı. Karaman’ın geleceği, sanayisi, tarımı, tarihi konumu, kültürü kadar bu bayramında önemi vardır sanırım. Geçmişte uyguladığımız bayramlarda o kadar çok sanatçılara, yazarlara. çizerlere, konservatuar, bale ve tiyatro bölümlerine, folklor ekiplerine değişik bilim adamlarına, akademisyenlere yabancı Devlet temsilcilerini Karamanlılar konuk ettiler. Gelecek bayramları bu Karamanlılar her gece çok daha iyi kutlayacaktır. TBMM bayrama büyük destek ve önem veriyor. Ne kadar teşekkür etsek azdır. Nice gelecek bayramlara.
Ali ÜNLÜER
Emekli Öğretmen