Lise Alan(Bölüm) Seçimi

1999 yılından itibaren uygulanan Öğrenci Seçme Sınavı adayların tercihlerinde liseden mezun oldukları alanın önemini arttırmıştır. 1999 öncesinde yapılan tercihlerde aday Fen alanı çıkışlı olmasına rağmen hukuk fakültesini tercih edebiliyordu ve ortaöğretim başarı puanının katsayısında bir düşme olmuyordu. Oysa ki yeni sistemde ÖSYM, lise alanlarının hazırladığı yükseköğretim programlarını belirlemiştir. Aday bu programların dışına çıkıp tercih yaptığında ortaöğretim başarı puanının katsayısı düşürüldüğünden önemli ölçüde puan kaybına uğramaktadır. Bundan dolayı lise birinci sınıfın sonunda seçilen alan önemli ölçüde de meslek seçimidir. Yönetmeliğin bazı esasları anlatılırken değinileceği gibi öğrencinin 10 sınıfta bir alana yönelirken ; okul müdür yardımcısının, sınıf öğretmeninin, rehber öğretmenin ve velinin görüşü alınmaktadır (Alanın belirlenmesi demek daha önce de belirtildiği gibi aynı zamanda öğrencinin meslek alnının da belirlenmesi demektir). Okul personeli sizin bir alana yönelebilmeniz için uygulamada daha çok başarı durumunuza bakacaktır. O halde alan dolayısıyla meslek seçimi öncesinde bir öğrencinin öğrenmesi gereken bilgi, beceri ve tutumları şu şekilde özetleyebiliriz:

Genel lisede okuyan öğrenciler için mesleki tercihin birinci aşaması lise birinci sınıfın sonunda alan seçimi ile başlamaktadır. Bunun için öğrenci;
Önceki yıllara ait başarı ve ders başarısı dikkat etmeli
Yönelmek istediği alanda alması gereken derslerin hangileri olduğu, bu derslerdeki başarı ve başarısızlığı, o derslerle seçmeyi düşündüğü meslek(ler) arasında ilişki kurabilir mi?

(Örneğin, fen bilimleri alanını seçip bilgisayar, elektronik gibi mühendisliklerde okumayı düşünen bir öğrencinin matematik, fizik, kimya gibi derslere ilgi duyması ve başarılı olması gerekir.)
Beden ve boy durumu nasıl? Bazı meslekler belirli bir boy ve ağırlığa sahip kişileri talep eder (Hava Harp, Deniz Harp Okulu gibi).

Beş duyu organının işlerliği meslek seçiminde önemlidir.
Kişilik özellikleriniz ile seçmeyi düşündüğünüz meslekler arasında ilişkiler kurun. Dışa dönük, insanlarla iyi iletişimler kurabilen, sosyal bilimlerde başarılı kişilerin halkla ilişkiler, hukuk gibi alanlara; sayısal yeteneği ve mekanik ilgisi olanların makine, elektronik gibi mühendisliklere yönelmesi.

Duygusal ve sosyal olgunluğunuz, kendinize güven dereceniz, girişkenlik ve ataklık meslek seçiminde göz önünde bulundurmanız gerekenlerden yalnızca bir kısmıdır.
İlgilerimiz meslek seçiminde önemlidir. Neleri yapmaktan ve neleri yapmamaktan hoşlanıyorsunuz? Serbest zamanlarınızda nelerle uğraşıyorsunuz? Bunlar size seçeceğiniz meslek konusunda ipuçları verir.

Bazı öğrenciler güzel sanatlar alanında(resim, heykel, seramik, iç mimarlık, grafik gibi) müzik alanında (konservatuvar) veya spor alanında öğrenim görmek istemektedirler. Bu alanlar özel yetenek gerektiren alanlardır ve üniversite sınavının dışında ayrı bir sınavla(yeteneklerin ölçüldüğü) öğrenci kabul etmektedirler. Bu bölümlerde okumak istiyorsanız özel yeteneğinizin bu alanlara girmeniz ve okuyabilmeniz için yeterli olup olmadığını düşününüz.
Kavrama gücünüz hangi alanda daha baskın? Sosyal bilimlerde mi? Temel bilimlerde mi? (Matematik, fizik, kimya, biyoloji) Dil ve Edebiyat alanında mı?

Ailenizin sizden beklentileri ve ekonomik gücü nasıldır? Uzun süreli eğitim gerektiren bir mesleğe yönelebilir misiniz?

Seçmeyi düşündüğünüz meslekleri daha iyi tanıyabilmeniz için o meslek sahiplerini günlük hatta haftalık yaşantılarını izleyin.

1) ALAN SEÇİMİ NE ZAMAN YAPILIR ?

Liselerde sınıf geçme yönetmeliğinin 45. Maddesi gereği alan seçimi 9. Sınıfın sonunda yapılır. Ancak bu seçim 9. Sınıfın başında planlanmalıdır. Çünkü bir öğrencinin belirli bir alanı seçebilmesi için o alanın kaynak derslerinin yıl sonu ağırlıklı ortalamasının belirli bir barajın üstünde olması gerekir. O halde bir öğrenci 9. Sınıfın başında seçeceği alanı belirlemeli ve seçeceği alanın kaynak derslerinin notlarını barajın üstüne çıkarmaya çalışmalıdır. 9. Sınıfın sonundan başlamak üzere yaz boyunca okullar açılıncaya kadar alan seçimi yapılabilir. Nakillerde ve değişikliklerde bu süre okulların açılmasını takip eden ilk bir aya kadar uzatılabilir.

2) ALANLAR NASIL BELİRLENİR ?
Alanların belirlenmesinde öğrencinin 9. Sınıf notlarına ve kendi isteğine, öğrenci velisinin yazılı isteğine, ilgili müdür yardımcısının görüşüne, sınıf öğretmeni ve rehber öğretmenin görüşüne başvurularak karar verilir.

Öğrenci Başarısı:
Öğrencilerin belirli bir alana yönelebilmesi için 9. Sınıf sonunda o alanla ilgili derslerin ağırlıklı not ortalaması 3 ve daha yukarı olması gerekir.
Eğer öğrencinin yıl sonu ortalaması birden çok alan için yeterli ise istediği alanı seçebilir. Bu durumdaki öğrenciler ders yılının başlamasını takip eden 1 ay içinde alan değişikliği de yapabilir.
Eğer öğrenci hiçbir alan için bu şartları taşımıyorsa en yüksek ortalamaya sahip olduğu alana yönlendirilir. Öğrenciler şartlarını taşıdıkları birden fazla alandan herhangi birinin tercih edebilir. Eğer şartlarını taşımadığı bir alanı arzu ediyorsa; seçtiği alanı tercih eden en düşük not ortalamalı öğrenciden ortalamasının yüksek olması yeterli kabul edilir.
İdare, Rehber Öğretmen, Öğretmenler, Öğrenci ve Velisinin Görüşü :

Okulda müdür yardımcısı nezaretinde sınıf öğretmeni ve rehber öğretmenin yardımı ile öğrenci ve velinin görüşü alınarak ortak olarak karar verilir. Bu karar için öğrencinin yukarıdaki şartları taşıması gerekir 

Alan seçiminde koşul; öğrencinin alana kaynaklık eden derslerden ağırlıklı ortalamanın 3.00 ve üstünde olmasıdır.
Ortalaması tüm alanları tutan öğrenci istediği alana yönelebilir.

Öğrencinin ortalamaları hiçbir alan için yeterli değilse, alanlara kaynaklık eden derslerin yıl sonu notlarının ağırlıklı ortalaması, hangi alan için daha yüksek ise o alana yönlendirilir.
Öğrenci yöneldiği veya yönlendirildiği alan yerine başka bir alana devam etmek istiyorsa; devam etmek istediği alanı seçen öğrencilerin ağırlıklı ortalaması en düşük olan dikkate alınır. Öğrencinin alanla ilgili ağırlıklı ortalaması o öğrencininkine eşit veya üstünde ise, öğrenci istediği alana devam ettirilir.

Örnek :
Sosyal bilimler alanına yönlendirilmiş bir öğrenci Türkçe – Matematik alanına geçmek istemekte ve Türkçe – Matematikle ilgili ağırlıklı ortalaması 2,37’dir.
Türkçe –Matematik alanına en düşük ortalamayla giren öğrencinin ortalaması da 2,31’dir. Bu durumda öğrenci Türkçe – matematik alanında okumaya hak kazanmıştır.

3) DERSLERİN SEÇİMİ
Ders yılı sonunda okulun bina ve imkanları, öğretmen durumu dikkate alınarak açılabilecek alan/bölüm seçmeli ve seçmeli derslerin tümü idarece ilan edilir.
Ders kesimini takip eden 10 gün ve kesimden sonra 10 gün toplam 20 gün içinde ilan edilen dersler arasından seçim yapılır.
Seçimde sınıf öğretmeni, veli ve öğrenci birlikte karar verirler. Veli tarafından yazılı olarak müdürlüğe bildirilir. Ders seçiminde sınıf öğretmeni öğrenci gelişim dosyasındaki bilgilerin geçmiş yıllardaki başarısını dikkate alır.  

4) ALAN SEÇİMİNİN ÜNİVERSİTE PUANINA ETKİSİ
Eğer öğrenciler alan seçimini doğru yapmazlarsa akranlarına göre 9-24 arasında değişen bir puan kaybına uğrayacaklardır. Bu da ortalama 100.000 kişinin gerisinde kalma anlamına gelir. Hangi alanın üniversiteye girişte etkili olacağı ÖSYM’nin giriş kılavuzunda verilmiştir. Öğrenciler 9. Sınıf sonunda bu kılavuzdaki bilgilere bakarak alan seçimini yapmaları gerekecektir.

Alan seçimi bir anlamda hayat boyu sürdürülecek mesleğin seçimi anlamına gelmektedir. Öğrenciler kendi alanı dışındaki okulları da kazanabilirler ancak, bunun çok zor olduğu herkesçe bilinmelidir.
Seçilen alana uygun tercih yapılması halinde Ağırlıklı Orta Öğretim Puanı (AOBP) 0.5 katsayısı ile, farklı tercih yapılırsa 0,2 katsayı ile çarpılacaktır.

Örneğin, öğrencimiz fen alanında okumaktadır ve AOBP-SAY = 80'dir. Eğer Fen alanından (Mühendislik, Tıp, İşletme vb.) tercih yaparsa AOBP-SAY = 80 x 0.5= 40 puan; eğer alan dışı (Hukuk, Uluslararası İlişkiler vb.) AOBP-SAY = 80 X 0.2 = 16 puan alacaktır. AOBP’nın 80-30 arasında değiştiği düşünülürse puan farkının 9-24 puan arasında değişme göstereceği muhakkaktır.