Karbonhidratlar
« :»

--------------------------------------------------------------------------------
Karbonhidratlar

Bütün hücrelerin en önemli enerji kaynaklarıdır. Genel formülleri (CH20)n ile gösterilir. Bu formülde glikoz için &񗝌n&񗝍 yerine 6 yazarsak, C6H1206 olur. Solunum ürünleri H20 ve CO2 dir. Karbonhidratlar, bitkilerde hücre çeperinin yapısını oluşturarak, bütün canlı hücrelerde zarın yapısına katılarak, DNA ve RNA da bulunarak yapısal fonksiyon da görürler. Yapısındaki şeker molekülünün sayısına göre üç çeşit karbonhidrat vardır.

a. Monosakkaritler (Tek Şekerler): Basit şekerler de denir. İçerdikleri karbon atomu sayısına göre, 6 karbonlu olanlar (heksozlar); Glikoz, Fruktoz ve Galaktoz&񗝉dur. 5 karbonlu olanlar ise (pentozlar) Riboz ve Deoksiribozdur. Monosakkaritler, disakkarit ve polisakkaritlerin yapı taşı (monomeri) dırlar.
Glikoz serbest olarak bal, üzüm ve incirde bol bulunur. Bütün polisakkaritlerin yapısını oluşturur.
Fruktoz, bal ve olgun meyvelerde bol bulunur. Bunun için meyve şekeri denir.
Galaktoz, süt ve süt ürünlerinde bol bulunur. Süt şekeri denir. Bunun için hayvansal bir besin maddesidir.
Riboz, RNA&񗝉nın, ATP nin ve bazı enzimlerin yapısında bulunur. Deoksiriboz ise DNA nın yapısında bulunur.
b. Disakkaritler (Çift Şekerler): İki monosakkaritin birleşerek meydana getirdiği şekerlerdir. Bu birleşme sırasında su açığa çıkar. Bu tip reaksiyonlara dehidrasyon sentezi denir. Dehidrasyonun tersi olan su ile parçalanma reaksiyonlarına ise hidroliz denir.
Disakkaritler ancak sindirildikten sonra hücre zarından geçebilirler.
c. Polisakkaritler (Çok Şekerliler) : Çok sayıda glikozun glikozid bağıyla bağlanması sonucu oluşurlar. Yani glikozun dehidrasyon senteziyle olumuş polimerlerdir.

Glikoz + Glikoz + .......................... + Glikoz &񗣂 Polisakkarit + (n-1) H2O

Hepsi aynı yapı maddesinden oluştuğu halde fiziksel ve kimyasal özellikleri farklıdır. Çünkü, glikoz moleküllerinin birbirine bağlanma biçimleri farklıdır.
Nişasta : Bitki hücrelerinde karbonhidratların depo şeklidir. Çok sayıda glikozdan meydana gelir. Hayvan hücrelerinde bulunmaz. Suda çok az erir. Bağırsak epitelinden doğrudan doğruya kana geçemezler. Hayvanların çoğu sindirerek enerji hammaddesi olarak kullanılır.
Selüloz : Bitki hücrelerinde hücre çeperinin yapısını oluşturur. Selülozu oluşturan glikozlar birbirlerine ters bağlandıkları için memeli canlıların sindirim sistemlerinden salgılanan enzimlerle yapıtaşlarına ayrılmazlar. Suda erimez. Bağırsak epitelinden doğrudan kana geçemez. Geviş getiren memelilerde, bazı kuşlarda ve termitlerde (beyaz karıncalar) sindirilerek kullanılır. Ağaçların yapısının yaklaşık %50&񗝉si selülozdur.
Glikojen: Hayvan, insan, mantar ve bakteri hücrelerinde bulunur ve hayvansal nişasta da denir. En fazla karaciğer ve kaslarda bulunur. Hayvanların en hızlı kullandığı yedek enerji deposudur. Suda çözünür.


Yağlar (Lipidler)
Lipidler C,H, O atomlarından meydana gelir. Bazılarında fosfor ve azot gibi elementler de yer alabilir. Yapısındaki oksijen oranı şekerlerden azdır. Yapılarında yağ asitleri, gliserol ve başka bazı maddeler bulunur.
Yağlar suda ya hiç çözünmez ya da çok az çözünürler. Aseton, eter, klroform, benzin ve alkol gibi organik çözücülerde çözünürler.
Hücrede enerji ve yapı maddesi olarak (hücre zarı) kullanılır. Ayrıca deri altında ısı kaybının önlenmesinde ve hayvanlarda çeşitli organların dış kısmının korunmasında görevlidir. Solunumla yakılmaları (oksidasyonları) sonucunda fazla miktarda metabolik su açığa çıkarırlar. Bunun için, özellikle kış uykusuna yatan, uzun süre göç eden ve suyun az olduğu ortamlarda yaşayan hayvanlarda iyi bir depo ve enerji hammaddesidirler. Aynı zamanda hafif olduğundan uçmada hayvana avantaj sağlarlar.
Yağların yıkımı ve kullanımı uzun sürdüğünden, hücrelerde, enerji kaynağı olarak karbonhidratlardan sonra tercih edilirler.
En önemli lipidler yağ asitleri, yağlar (nötr yağlar) fosfolipidler ve steroidlerdir.

* Yağ asitleri; en basit lipidler olup, uzun karbon zincirlerinden oluşurlar. Karbonlar arasındaki bütün bağlar tekli ise doymuş, çift bağ varsa doymamış yağ asitleri diye adlandırılırlar. Genellikle sıvı yağlar bitkisel kaynaklı olup, doymamış yağ asitleri içerirler. Katı yağlar ise genellikle hayvansal kaynaklı olup, doymuş yağ asitleri içerirler. Doymamış yağların yüksek sıcaklık ve basınçta hidrojenle doyurulmasından margarinler elde edilir.
* Steroidler; zarların yapısına katıldığı gibi vitamin ve hormon olarak da görev alırlar.
* Fosfolipitler; hücre zarının yapısına katılan ve fosfor içeren yağlardır.
* Nötral yağlar; yağların en önemli depo şeklidir. Bir gliserol molekülün üç yağ asidine bağlanması sonucu oluşurlar.


3 Yağ asidi + 1 Gliserol &񗣂 Yağ + 3 H2O
Yağ asitleri gliserol ile ester bağlarıyla bağlanır ve su açığa çıkarırlar (dehidrasyon sentezi). Bir gliserole bağlanan yağ asitleri aynı olabileceği gibi farklı da olabilir. Bundan dolayı yağların birçok türevi meydana gelmiştir