GELİŞİM İLKELERİ

Gelişimde önemli olan kalıtım, çevre ve zaman değişkenleridir. Kalıtım, çevre ve zaman
etkileşiminin yanı sıra gelişim­de önemli olan üç temel ilkeden daha söz edilebilir. Bu ilkeler hem
doğum öncesi hem de doğum sonrası gelişim için geçerlidir.

1. Gelişim yordanabilir bir sıra izler: Bu ilkeye gelişimin sırası ilkesi de denilmektedir. Bu
ilkeye göre bedensel ve motor gelişim sırasında yapısal ve işlevsel özellikler belirli bir sırayla
ortaya çıkarlar:
a.  Gelişim baştan ayağa doğru olur. Doğum öncesinde, bebeğin ilk önce başı, daha sonra başa
yakın bölgelerden sırasıyla ayaklara doğru bir gelişme ortaya çıkar. Doğumdan sonra da ilk
önce baş, daha sonra gövde, en sonra da bacak ve ayak kaslarının kontrolü ortaya çıkar.
b.  Gelişim bedenin iç kısımlarından dışa doğru, merkezi bölgelerden uzaktaki organlar
yönünde oluşur. Örneğin ilk önce omuzlar, daha sonra kollar, en sonra da eller gelişir, ellerin
kontrolü parmakların kontrolünden daha önce ortaya çıkar.
c.  Gelişim genelden özele doğrudur. Bebekte ilk önce ayrımlaşmamış büyük kas hareketleri,
daha sonra küçük kasların kontrol edilmesi gözlenir.
2.  Gelişimde bireysel ayrılıklar vardır: Gelişme, olgunlaşma süreci ile, yaşantılar arasındaki
öğrenmenin etkileşimi sonucu ortaya çıkar. Olgunla
şma ile
insan organizmasında, biyolojik sistemin kendi içinden gelen etkenler nedeniyle meydana gelen
gelişme;
öğrenme
ile de, bireyin çevresi ile etkileşimi sonucu geçirdiği yaşantıların etkisiyle meydana gelen
gelişme kastedilmektedir. Gelişme biyolojik olgunlaşmadan büyük ölçüde etkilenir. Bununla
beraber, bi
yolojik potansiyelin tam olarak ortaya çıkabilmesi için, bireyin gerekli öğrenmeleri
gerçekleştirebileceği yaşantılar geçirmesi büyük önem taşımaktadır. Biyolojik olarak sadece eş
yumurta ikizlerinin genetik potansiyelleri birbirlerine denktir. Buna bağlı olarak da gelişim
özelliklerinin tamamı açısından birbirlerine benzemeleri beklenebilir. Ancak eş yumurta
ikizlerinin de tümüyle birbirleriyle aynı yaşantıları geçirmeleri olanaksız olduğundan, gelişim
özellikleri de birbirlerin tıpatıp aynı değildir.

GELİŞİM İLKELERİ

Bu ilke doğrultusunda her birey değişik ve tektir. Gelişim boyunca ilkönce emeklemek-sonra
yürümek, önce sesler çıkarmak-birkaç anlamlı sözcük kullanmak-cümle kurmak ... gibi aynı
sırayı izleyen benzer süreçlerden geçilse bile, taşınan farklı kalıtsal yapılar ve çevresel koşullar
nedeniyle hiçbir birey bir diğerine tam anlamıyla benzemez.

3. Yaşamın değişik dönemlerinde farklı türden gelişmeler önem kazanır: Farklı gelişim
dönemlerinde, değişik gelişim özellikleri ön plana çıkar. Örneğin bebeklik döneminde bedensel
ve motor gelişim, psikolojik ve zihinsel gelişimden daha hızlı ve baskındır. Ergenlik çağına
gelindiğinde, psikolojik ve cinsel gelişme daha ön plana çıkar. Yetişkinlik dönemine gelindiğinde,
beden­sel ve motor gelişim önemini kaybeder.