Güvenirliği Artırma Yöntemleri ve Dikkat Edilmesi Gerekenler
1. Bir sınavda soru sayısı arttıkça güvenirlik artar. Soru sayısının artmasıyla öğrencilerin sallama şansı azalacağı için güvenirliği artırır. Soru sayısı fazla olan çoktan seçmeli testlerin güvenirliliği, soru sayısı az olan yazılı yoklamalardan daha yüksektir.
2. Soruların öğrenciler tarafından açıkça anlaşılır olması ve kesin yanıtının olması güvenirliği artırır. Bu durum öğrencilerin gelişi güzel cevaplarını engellediği için güvenirliği artırır.
3. Öğrenciler sınava motive edilmeleri soruları dikkatli yanıtlamalarını sağlayacağından güvenirliği artırır.
4. Sınav için yeterli sürenin verilmesi güvenirliği artırır. Fazla süre verilmesi nedeniyle kopya çekilmesi nedeniyle geçerlilik düşer.
5. Ölçmede duyarlılığı yüksek olan araçların (daha küçük birimleri ölçebilen) kullanılması güvenirliği artırır. Bir ölçme işleminde hata oranın az olması duyarlığı yüksek olduğunu gösterir.
6. Ölçme aracındaki soruların güçlüğü orta düzey olmalıdır. Soruların çok kolay ya da çok zor olması güvenirliği düşürür. Sorular, cevaplayacak öğrencilerin yaklaşık yarısı tarafından doğru cevaplandırılacak güçlükte olmalıdır. Soruların çok kolay veya çok zor olması bilenle bilmeyen öğrencilerin birbirinden ayrılmamasına neden olduğu için güvenirliği düşürür.
7. Sınavın puanlanmasının nesnelliği güvenirliği artırır. Objektif puanlanabilen sınavların puanlanmasında hatalar az olacağı için güvenirlik yüksektir. Bir testin değişik kişilerce ya da aynı kişi tarafından farklı zamanlarda puanlanması ile elde edilen sonuca Puanlama Güvenirliği denir. Sınavın objektif puanlanması güvenirliği artırır. Objektif olma puanlama biçimiyle alakalıdır.
8. Öğrencilerin sınavlar ile ilgili fikirleri ve ön yargıları da güvenirliği etkiler. Öğrencinin sınavı bir ölüm kalım meselesi haline getirmesi güvenirliği düşürür.
9. Bir ölçme aracının güvenilir olması öncelikle, test puanlarına karışan hata miktarının az olmasıyla gerçekleşmiş olur.
Geçerlik
ï?? Bir ölçme aracının neyi ölçmek amacıyla hazırlandıysa o amaca hizmet etmesine geçerlik denir.
ï?? Bir ölçme aracının ölçmeyi amaçladığı özellikleri diğer özelliklerle karıştırmadan ölçebilmesi düzeyine geçerlik denir.
ï?? Geçerlik ölçme aracının ölçmeyi amaçladığı değişkeni ne derece ölçebildiği düzeyidir.
Geçerliliği düşüren etmenler:
ï?? Bir ölçme aracından elde edilen puanlara ölçme aracının ölçmeyi hedeflediği özelliklerin dışındaki özelliklerin karışması (yazı güzelliği, ifade biçimi, yanlılık vb.) o ölçme aracından elde edilen puanların geçerliğini düşürür.
ï?? Bir ölçme aracı ölçmek istediği bir özelliği eksik bir biçimde ölçerse geçerliği düşük olur. Örnek; pusula yönleri belirlemek için geliştirmiş bir ölçme aracıdır ve biz pusulayı saati göstermesi için kullanamayız. Pusula, ile yönleri belirlemenin dışında başka özellikleri ölçmeye kalkıştığınızda geçerli olmayan sonuçlarla karşı karşıya kalırız.
ï?? Ölçme aracı, ölçmek istediği özellikleri diğer özelliklerle karıştırmamalıdır. Bir sınav ile öğrencinin belirli bir alandaki bilgi düzeyini ölçmeyi hedeflediğimizde, bunun dışındaki nitelikleri de ölçmeye kalktığımızda (sayfa düzeni, güzel yazı, ifade biçimi) geçerliği düşürürüz.
Güvenirlik ve Geçerlik Arasındaki İlişki
Bir ölçme aracının geçerli olması için güvenilir olması ön koşuldur. Yani bir ölçme aracının geçerli olması için önce güvenilir olmalıdır. Buna karşılık güvenilir olan bir ölçme aracı geçerli olmayabilir. Yani test tutarlı ölçme yapabilir ama ölçmek istediği özelliği ölçmüyor olabilir.
Geçerlik Türleri
1. Kapsam Geçerliği:
ï?? En önemli sayılabilecek geçerlilik türüdür.
ï?? Bir ölçme aracının ölçme yapacağı hedef - davranışları (konuları) yeterli olarak ölçebilme derecesidir. Yani ölçme aracının ölçmek istediği davranışları ne derecede kapsadığı geçerliğini gösterir.
ï?? 30 soruluk program geliştirme testi hazırlanırken tüm sorular bilişsel hedeflere ayrılmışsa o ölçme aracının kapsam geçerliliğinden söz etmek mümkün değildir.
ï?? Kapsam geçerliliğini artırmak için belirtke tablosundan yararlanılır. Bir de uzman görüşüne başvurulmalıdır.
ï?? Ölçülmesi hedeflenen evreni (hedefler konular) yeterli ve dengeli olarak örnekleyen ve kapsadığı maddelerin (soruların) her birinin ölçmeyi hedeflediği, hedef konuyu gerçekten ölçebildiği bir test kapsam geçerliğine sahiptir.
ï?? Örnek, bir derste toplam 10 ünite işlenmiş, sınavında ise 5soru sorulmuştur. Sorular 2. 5. 7. 8. 9. ünitelerden sorulmuş olsun. Böyle bir sınavda kullanılan sorular işlenen tüm üniteleri yeteri kadar temsil edemediği için sınavın kapsam geçerliği düşüktür. Ya da testteki bir madde (soru) ilgili hedef davranışı yeterince kapsamıyorsa kapsam geçerliği düşüktür.
ï?? Eğer ölçme aracı (sınav) öğrencinin dersin hedeflerini gerçekleştirme derecesi yerine, kişiliği ya da görünümü gibi (ölçmek istediği özelliklerin dışındaki özellikler) faktörlere dayalı olarak yapılması durumunda yapılan ölçmenin geçerliği yoktur.
ï?? Kapsam geçerliğinin aşamaları: ölçülecek nitelik ile ilgili davranışların belirlenmesi, ölçme aracını oluşturan davranışların (örneklemin) belirlenmesi, ölçme aracını oluşturan davranışlar örnekleminin evreni temsil etme düzeyinin belirlenmesi , ölçme aracındaki soruların ilgili olduğu davranışı ölçmeye uygun olup olmadığının kontrol edilmesi.
2. Ölçüt Geçerliği: 120 soruluk bir test hazırlanır gruba uygulanır, çıkan sonuçlar daha önceden güvenirliliği denetlenmiş bir sınav (KPSS 2004) ile karşılaştırılır sonuçlar benzerse hazırladığımız sınavın geçerliğinden söz edebiliriz. Ölçüt geçerliği; geçerliği çalışılan bir ölçme aracı ile geçerli olduğu kabul edilen başka bir ölçme aracının aynı bireylere uygulanarak elde edilen ölçümler arasındaki korelasyondur.
ï?? Yordama Geçerliği: Yordama tahmin etmek demektir. Mevcut verilerden faydalanarak gelecek ile ilgili kestirimlerde (tahminlerde) bulunmaktır. ÖSS sınavında ilk 100 giren bir öğrencinin üniversite öğreniminde de başarılı olacağını tahmin etmek yorumlamak yordam geçerliğine girmektedir. Özetle ileriye yönelik bir tahmin söz konusudur. Öğrencilerin lise birinci sınıftaki notlarına bakarak, alan ve bölüm seçmelerini sağlama.
ï?? Uygunluk Geçerliği: Bu sefer tahminimizi, yorumumuzu geriye dönük yaparsak bu geçerliliğin alanına girmiş olur. Örnek, ÖSS sınavında ilk 100 giren bir öğrencinin lise öğrenimin de başarılıdır demek bu geçerlik alanına girmektedir.
4. Yapı Geçerliği: Bir testin, veya ölçme işleminin teorik bir yapıyı ölçüp ölçmediğinin belirlenmesidir. Başka bir ifadeyle bir ölçme aracının teorik olarak ölçmek istediği yapıyı ölçmeye uygun olup olmadığına dair kanıt toplama çalışmasıdır. Yapı geçerliği çalışmalarında bir grubun ve grupta yer alan bireylerin sahip olduğu teorik yapıyı (kişilik, yaratıcılık, ilgi, zeka, tutum) belirlemeye çalışılır. Yapı geçerliğinin temel mantığı; ölçülmesi planlanan teorik yapıya yüksek derecede sahip olan bir grupla düşük derecede sahip olan bir gruba testi uygulayıp, testin bu grupları ne derece uygun olarak ayırıp, ayırmadığına bakmaktır.
5. Görünüş Geçerliği: Bir ölçme aracının, ölçmek istediği değişkeni ne derece ölçebilir göründüğüdür. Genelde ölçme aracının görünüş geçerliği uzman incelemesiyle belirlenir. Testin bütünü için gerekli olan görünüş geçerliği her bir soru içinde geçerlidir. Testteki her bir soru ölçmek istediği özelliği ölçüyor görülmelidir. Test kitapçığının üzerinde ne yazıyorsa testte de o alanla ilgili sorular yer almalıdır.
Geçerliği Artırma Yolları
1. Güvenirliği artırmak için alınan tüm tedbirler geçerlilik için de geçerli.
2. Teste alınacak her sorunun, ölçülecek kapsamdan bir davranış ölçmesine dikkat göstermek geçerliği artırır. Soruların dersin içeriğine göre orta zorlukta olmalıdır.
3. Sınavda kullanılacak soruların; kopya, ipuçlarından yararlanma, tahminle doğru yanıtlanabilmesi gibi geçerli olmayan davranışların kullanılması geçerliği düşürür.
4. Soruların hem konuları kapsayıcı hem de dengeli olarak teste alınması geçerliği artırır.
5. Aynın sorunun her yıl tekrar sorulması, sınavdan önce soruların verilmesi kopya çekilmesi geçerliği düşürür.
6. İyi bir sınav planı hazırlanmalıdır.
7. Dersin hedef davranışları ile ilgili soru hazırlanmalıdır.
Kullanışlık
Bir ölçme aracı ekonomik olması gerekir. Maliyetinin ucuz olması ve tekrar tekrar uygulanması gibi. Hazırlama ve uygulama süresinin uygun olması gerekir. Çoktan seçmeli testler en zor; yazılı yoklamalar en kolaydır. Sözlü yoklamalar, en kolay olmaz çünkü her öğrenciye farklı soru hazırlanacağından. Dış görünüşün okunabiliyor olması gerekir. Soruların aynı puntoda yazılması gibi saklanması da kolay olmalıdır.
Sınav Planı
1. Sınavın amacını belirleme.
ï?? Öğrenciler arasında seçme yapmak için.
ï?? Öğrencileri tanıma ve bir programa alana yerleştirmek, öğrenme düzeyini ve öğrenme eksikliklerini belirlemek için.
ï?? Öğrencilerin öğrenmelerine ilişkin sonuç belirlemek için yapılıyor olabilir.
2. Ölçülecek davranışların belirlenmesi.
3. Belirtke tablosunun hazırlanması.
ï?? Dersin içeriğinin (işlenecek konuların) hangi hedef davranış alanlarına göre gerçekleştirilebileceğine bakılarak uygun soru geliştirilir.
ï?? Sorulacak soruların evrenini temsil gücü yüksek ve geçerli sorular belirlenir.
4. Soru sayısını belirleme.
ï?? Sınavın süresi.
ï?? Soru tipi.
ï?? Soruların güçlük derecesi.
ï?? Öğrencilerin düzeyi.
ï?? Sınavın amacı.
5. Soru tipini belirleme.
ï?? Kullanılacak soru tipi belirlemede ölçülmesi istenilen hedef davranışların alanı (bilişsel, psikomotor, duyuşsal) ve konunun özelliği dikkate alınır.
6. Sınavın güçlük derecesini belirleme.
ï?? Öğrenme düzeyini ve başarıyı ölçmeyi amaçlayan bir sınavın güçlük derecesi orta düzey (0,50) olmalıdır. Yani sınav ne çok zor, ne de çok kolay olmalıdır.
7. Sınavın süresini belirleme.
ï?? Bir sınavın amacı, soru sayısı, zorluk düzeyi, soru tipi öncelikle ve sınava giren öğrencilerden en zayıf olan öğrencinin durumu dikkate alınarak bir düzenleme yapılır.
8. Soruların yazımı.
9. Puanlamanın nasıl olacağını belirleme.
ï?? Her sorunun önem düzeyine göre ağırlığının belirlenmesi ve puanlama güvenirliğinin nasıl sağlanacağının (hatalar arındırılması) belirlenmesidir.
Test planı yapılırken dikkate alınması gereken öğeler; ölçülecek davranışla ilgili içerik, testin güçlük derecesi, testin puanlama biçimi, kullanılacak soru tipi.
Testlerin Sınıflandırılması
1. Öğretmen Yapımı Testler: Öğretmenin kendi hazırladığı ve kendi öğrencilerine uyguladığı testlerdir. Geçerlik ve güvenirlik düşüktür. Yazılı yoklamalar.
2. Standart (Yapılandırılmış) Testler: Bir grup uzman tarafından standart koşullarda ve normlara göre hazırlanmış ve kitapçık haline getirilmiş testlerdir. Örneğin; ÖSS, LES, KPSS, OKS. Bu testler, güvenirliği, geçerliği ve objektifliği istatistiki yöntemlerle belirlenerek uygulanır ve objektif sonuçlar verir.
3. Kağıt Kalem Testleri: Sınava giren öğrencilerin yazılı durumdaki soruların cevaplarını yazılı olarak ifade ettiği testlerdir. Örneğin; yazılı yoklama, kağıt kalem testlerinin geçerliği, güvenirliği, puanlama güvenirliği düşük testlerdir.
4. Seçmeli Testler: Öğrencinin verilen bir grup seçenekten doğru olanı seçtiği ve işaretlediği testlerdir. Bu tür testler geçerliği, güvenirliği ve objektifliği yüksek olan testlerdir. D Y testleri, kısa cevaplı testler, eşleştirmeler dahil.
5. Hız Testleri: Belli bir süre içerisinde öğrencinin kaç tane doğru cevabı vereceği ölçülen testlerdir. Bu tür testlerde hiçbir öğrenci soruların tamamını cevaplayamaz. Sallama hariç.
6. Güç Testleri: Öğrenciye yeterli zaman verilerek belli güçlük düzeyine sahip sorular sorularak performansının ölçüldüğü testlerdir. KPSS, dershane sınavları.
7. Objektif Testler: Puanlanmasının, puanlayıcıya göre değişmediği, puanlayıcının görüş ve duygularının puanlamayı etkilemediği testlerdir. Birden fazla puanlayıcı testi puanladığında aynı ya da benzer sonucun alınmasıdır. Çoktan seçmeli testler, doğru yanlış testleri.
8. Sübjektif Testler: Puanlamasının, puanlayıcıya göre değiştiği, puanlayıcının görüş ve duygularının puanlamaya etkilediği testlerdir. Yazılı yoklama, sözlü yoklama.