Kişisel Haklar, Sosyal Haklar ve Siyasi Haklar Ayrımı

Kpss anayasa ve vatandaşlık sorularında Kişisel Haklar, Sosyal Haklar ve Siyasi Haklar ayrımını yapmak zordur. Sorularda “Hangisi siyasi haklardan biridir?” gibi sorulduğunda şıklara baktığımızda sanki hepsi olacakmış gibi gelebilir. Yani bunları ayırmak için püf noktasını bilmek gerekiyor.

Kişisel haklar denince devletin vatandaşa sağlaması zorunlu olduğu haklar akla gelecektir. Kişileri koruyucu haklardır. Çevreye ve kişilere karşı koruma sağlar. O yüzden bu haklara koruyucu haklar da denir. Bu kısım akılda tutulmalıdır. Kişisel haklar şunlardır:

– Kişi dokunulmazlığı
– Zorla çalıştırma yasağı
– Kişi hürriyeti
– Özel hayatın gizliliği ve korunması
– Konut dokunulmazlığı
– Haberleşme hürriyeti
– Yerleşme ve seyahat hürriyeti
– Din ve vicdan hürriyeti
– Düşünce ve kanaat hürriyeti
– Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti
– Bilim ve sanat hürriyeti
– Basın hürriyeti
– Süreli ve süresiz yayın hakkı
– Basın araçlarının korunması
– Kamu tüzel kişilerinin elindeki basın dışı kitle haberleşme araçlarından yararlanma hakkı
– Düzeltme ve cevap hakkı
– Dernek kurma hürriyeti
– Toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkı
– Mülkiyet hakkı
– Hak arama hürriyeti
– Kanuni hâkim güvencesi
– Suç ve cezalara ilişkin esaslar
– İspat hakkı
– Temel hakların korunması

Siyasi hakları anlamanın da yolu vardır. Siyasi haklar devlet yönetimine katılmayı sağlar. Bu yüzden katılma hakkı da denir. Vatandaşlıkla ilgili haklardır.

– Türk vatandaşlığı
– Seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakları
– Parti kurma, partilere girme ve partilerden çıkma
– Siyasî partilerin uyacakları esaslar
– Kamu hizmetlerine girme hakkı
– Mal bildirimi
– Dilekçe hakkı

Sosyal ve ekonomik haklar denince kişilerin devletten isteme hakları olan haklar akla gelecektir ve devletin de bu isteği yerine getirmesi zorunludur. Bu haklara isteme hakları da denilmektedir. Bu haklar şunlardır:

– Ailenin korunması
– Eğitim ve öğrenim hakkı
– Kıyılardan yararlanma
– Toprak mülkiyeti
– Tarım, hayvancılık ve bu üretim dallarında çalışanların korunması
– Kamulaştırma
– Devletleştirme
– Çalışma ve sözleşme hürriyeti
– Çalışma hakkı
– Çalışma şartları ve dinlenme hakkı
– Sendika kurma hakkı
– Toplu iş sözleşmesi hakkı
– Grev hakkı ve lokavt hakkı
– Ücrette adalet sağlanması
– Sağlık hizmetleri ve çevrenin korunması
– Konut hakkı
– Gençliğin korunması
– Sporun geliştirilmesi
– Sosyal güvenlik hakkı
– Sosyal güvenlik bakımından özel olarak korunması gerekenler
– Yabancı ülkelerde çalışan Türk vatandaşları
– Tarih, kültür ve tabiat varlıklarının korunması
– Sanatın ve sanatçının korunması