Karikatür Nedir? Yaratıcılık Gücüne Katkısı Nedir?

Karikatür Nedir?

Karikatür; insan ve toplumla ilgili her tür olayı konu alarak abartılı bir biçimde belirten, düşündürücü ve güldürücü çizgi, resimdir. Eğlendirme, güldürmek ve birine, bir davranışa incitmeden takılmak amacını güden ince alay; gerçeğin gülünç yanlarını ortaya koyan edebiyat tutumu diye tanımlanabilen mizahın bir bölümünü oluşturan karikatür, ana öğesi olan nükte ve gülmecesini kesinlikle çizgi ve resimle gerçekleştirmek zorundadır; o kadar ki günümüzün egemen anlayışı olan “yazısız” karikatür, giderek her çeşit söz öğesinden kendisini kurtarma yolundadır. Önceleri tahta oymacılığı, gravür, maden üzerine hak etme biçiminde yapılan karikatür örnekleri, ressamlarca gerçekleştiriliyordu. Örneğin: İtalyan ressamı Agostino Carracci, Giovanni Bernini 18. yüzyıldan kalan başlıca adlar yine İtalyan ressamı olan Giovanni Tiepolo, İngiliz gravürcüsü Jilliam Hogarth. Tahta oymacılığıyla taş baskısı geçerliğinin çoğalmasıyla 19. yüzyılda karikatür belirgin bir gelişim ve yayılım gösterdi. Yüzyılımızda her mizah dergisi çok değişik imzaların ilginç örneklerini bir arada sunduğu için, yayım süresi uzadıkça belli bir anlayışın (ekol) sözcüsü olma durumuna dönüştü; her dergi kendi eğilimlerine uygun sanatçıların ürünlerine yer verdi. Dünyanın başlıca karikatür (mizah) dergileri: Almanya’da Simplicissimus, SSCB’de Krokodil, Fransa’da Le Canard Enchaine, Doğu Almanya’da Eulenspiegel, İngiltere’de Private Eye, İsviçre’de Nebelspalter, ABD de New York Review of Boks, Macaristan’da Ludas Matyi, Çekoslovakya’ da Rohaç, Dikobraz, Yugoslavya’da Jez, Bulgaristan’da Sturshel vb.

Türkiye’de Karikatür

İlk mizah dergimiz olan Diyojen (Teodor Kasap. 1870) adı belirsiz kişilerin birkaç karikatürünü yayımlayarak kapıyı araladı. Gerçek anlamda karikatürle ortaya çıkan ilk sanatçı Cem’dir. (Cemil Cem 1882-1950). Cem, Batı anlayışına uygun sanatıyla ve istibdat döneminin koşulları içinde güçlü yergileriyle korkusuzca dönemini eleştirdi. (Cem ve Kalem dergileri, 1910-1914).

Cumhuriyet öncesinde başlıca mizah (karikatür) dergileri: Diken (Sedat Simavi, 1921-1923 Ay dede (Refik Halit Karay, 1922-1923), Akbaba (1923). Cumhuriyet (özellikle harf devriminden, 1928) sonrasında yayını süren Akbaba ile birlikte Karagöz, Köroğlu, Kahkaha, Babacan, Aliağa, Nasrettin Hoca, Boşboğaz, Bravo, Kalem, Alay, Eğlencelik çoğu birer, ikişer sayı çıkıp kapanan dergiler oldu. 1931 ‘de kapanmış olan Akbaba yeniden çıkmaya başladı. Çeşitli aralıklarla yanına Karikatür dergisi katıldı (1934). Birkaç ay çıkan Kambur Felek (1935), Ayvaz, Yeni Nasrettin Hoca (1936).

Bu emekleme yıllarından sonra sürü; giden Akbaba’nın yanına katılan ve genellikle bir ikisi yaşayıp ötekileri can çekişen sayısız mizah dergisi yayımlandı: En önemlileri Amcabey (Cemal Nadir Güler), Markopaşa, Bizim Markopaşa, Malum Paşa (Aziz Nesin, Rıfat Ilgaz, Sabahattin Ali, Mim Uykusuz), Karakedi, Tef, Dolmuş, Taş-Karikatür, Kırkbirbuçuk, Zambak, Gırgır, Fırt, Çarşaf, Cici, Mikrop, Limon, Hıbır, Dıgıl, Avni, Fırfır, Pişmiş Kelle, Leman vb. Günümüzde Karikatürcüler Derneği’ nin etkinliğiyle Karikatür Müzesi açıldı, her yıl yinelenen Akşehir Uluslararası Nasrettin Hoca Karikatür Sergisi ile Yarışması düzenlendi ve yürütüldü, karikatürsüz gazete çıkamaz oldu.

Kavramsal karikatürler öğrencilerin sahip olduğu kavram yanılgıları veya düşünme biçimleri insan yada hayvan figürleri ile tartıştırıldığı, düşündürüldüğü karikatür türü çizimlerdir.

Kavram karikatürleri normal karikatürlere göre farklı özellikler göstermektedir. Karikatürler bireyleri güldürmek amacıyla kullanılırken, kavram karikatürleri öğrencileri eğlendirerek bilgilerini sorgulatmak amacıyla kullanılmaktadır. Kavram karikatürleri yapısal açıdan bilinen karikatürlerden farklı olup içerisinde mizahi ve abartılı unsurları barındırmamaktadır. Olay ve karakterlerin çizgiler ile anlatılması onlara karikatür özelliği yüklemektedir. Genel olarak üç ya da daha fazla karakterin günlük bir olay hakkında karşılıklı soruları ya da fikirleri konuşma balonları ile sunulmaktadır

Kavram karikatürlerinin genel nitelikleri ve yararları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

·   Yapılandırmacı yaklaşımı temel alan bir öğretim tekniğidir
·   Görsel ve ilgi çekicidirler ve eğlencelidirler
·   Öğrencilerin ön bilgi ve düşüncelerinin ortaya çıkarılmasını sağlar.
·   Düşünceleri sorgulatarak ve derinleştirerek ayrıntıya girmeyi kolaylaştırır.
·   Alternatif bakış açıları sunar, yaratıcılı geliştirir.
·   Öğrencilere alternatif görüş sunma, görüşleri paylaşma, düşünceleri tartışmalarla geliştirme fırsatı verir
·   Öğrencileri düşünmeye yönlendirir.
·   Kavram yanılgılarını ve kararsızlıkları ortaya çıkarır ve giderilmesini sağlar.
·   Araştırmaya yönlendirir.
·   Katılımı ve motivasyonu artırır.
·   Bir konuyu özetlemek ya da tekrar etmeye yardımcı olmak için kullanılabilir.
·   Çalışma yapraklarında da kullanılabilir.