Pusula, yön gösteren, kerteriz alıp mevki bulmaya yardım eden mıknatıslı veya cayro ile çalışan seyir aletidir. İtalyanca Bussola kelimesinden Türkçeye girmiştir.Kırmızı kolu kuzeyi gösterir.

Tarihçesi

Isın sülâlesi zamanında (265-419), Çinlilerin kendilerine mal ettikleri bu icadın gerçek mucitleri Normanlardır. Normanlar 874'te İzlanda'yı fethetmişler, 932'de Grönland'ı keşfetmişler ve 1000 yılında; yani Kolomb'dan beş yüzyıl önce, Amerika'ya ayak basmışlardı.

Fransa'da pusuladan ilk olarak 1200'de söz edilmeye başlandı. Bunu, 1207'de İngiltere ve 1213'te İzlanda izledi. O zamanlar pusulanın ilkel bir yapısı vardı. İlk önemli gelişmeyi gerçekleştiren Pierre de Maricourt oldu (1269). İğneyi bir mile geçirdikten sonra, bunu bir yanı saydam ve derecelenmiş bir kutunun içine yerleştirdi. Mıknatıslı pusula, yerin mıknatıssal alanı ile çalışarak yön gösterir.

Özellikleri

1. Dönebilen mıknatıssal iğne, kuzeyi gösteren ucu kolay görülmesi için diğerinden farklı (örneğin kırmızı) renkte olur.
2. Döner kapsül, içi sıvı doludur ve pusula iğnesi bulunur. Kapsülün görevi iğnenin titreşmesini azaltarak daha doğru okuma sağlamaktır.
3. Kapsül çevresindeki bilezik, üzerinde 0-360 arasında dereceler işaretlenir.
4. Yön oku ve ona paralel meridyen çizgileri, iğnenin altında yer alır ve kapsül ile beraber döner.
5. Referans çizgisi, açı buradan okunur.
6. Pusula tabanının dikdörtgen şeklinde ve şeffaf olması, Gidilecek Yön Oku bulunması ve kenarının uzun olması kullanımı kolaylaştırır.
7. Cetvel, metrik ve inç olarak işaretlenmiş. Kısa mesafe ölçümlerini kolaylaştırır.
8. Pusula ile sadece kuzey yönü değil ayrıca diğer anayönler ve arayönler de bulunabilir.

Ek özellikler

1. Ayna kerteriz almayı kolaylaştırır, ayrıca acil durumlarda sinyal vermek ve ışın odaklamak için kullanılabilir.
2. Ayarlanabilir bir mıknatıssal sapma oku kolayca ve güvenilir bir şekilde mıknatıssal sapmayı düzeltmeye yarar. Pusula fiyatını çok arttırmakla beraber doğru ölçüm için gerekli bir özellik olması yadsınamaz.
3. Klinometre (eğimölçer) , arazideyken yamacın eğimini ölçmeye yarar.
4. Büyüteç, haritada iş içe geçmiş işaretleri okumayı kolaylaştırır.
5. Romer cetvelleri. 1:25 000 başta olmak üzere çeşitli ölçekler için hazırlanmış bu cetveller haritada koordinat okuma - işaretleme işlemlerin hızlı ve doğru yapmayı sağlar.
6. Pusula taşıma ipi, sadece taşımak için değil haritadan mesafe ölçmek içinde kullanılır.
7. Su terazisi ve gece aydınlatması bazı özel amaçlı pusulalarda bulunur.

Pusula yönleri nasıl doğru olarak gösterir?

Pusulanın en önemli parçası manyetik bir iğnedir. Bu iğne serbestçe hareket edebilecek şekilde pusula gövdesine monte edilmiştir. İğne serbest kaldığında her zaman aynı yönü gösterir. Bunun nedeni yeryüzünde iğneyi çeken bir gücün olmasıdır. Yeryüzü bir ucu kuzeyde, diğer ucu güneyde olan büyük bir mıknatıs gibidir. Dünyanın manyetikliği pusula iğnesinin manyetik kuzeye doğru dönmesine neden olur.

Çeşitleri

Doğada kullanılan modern pusulaların çeşitleri standart plaka (a), aynalı (b), askeri (d) ve kutu(prismatik) (c) olarak sıralanabilir. Askeri tip ve kutu pusulalar doğa sporcusunun ihtiyaç duymadığı kadar hassas ölçüm yapabilirler, bu sebeple kullanımları biraz daha karmaşıktır. Çoğu kişinin ihtiyacı standart ya da aynalı pusulalardır. Orienteering yapmak için ise en kullanışlı model parmak pusulalardır (e). Haritaya takılan ataç pusulalar (f) temel oryantiring için uygundur; tek başına veya yedek olarak taşınabilir

Mıknatıs ile çalışan pusulalarda sapmalar olabilir bunlar iki bölüme ayrılır:

1. Yapay sapma (deviasyon)
2. Doğal sapma (varyasyon)