CoĞrafİ KeŞİfler
« :»

--------------------------------------------------------------------------------
Avrupalıların çeşitli sebeplerle 15.yüzyılın sonunda bilinmeyen ülkeleri bulmak için yaptıkları gezilere COĞRAFİ KEŞİFLER denir.
Çağlar boyunca yeni ve değişik yerler bulmak amacıyla heyecanlı ve tehlikeli yolculuklara çıkan insanlar bu maceralara türlü nedenlerle atılmışlardır.Zengin olmak,ticaret yapmak,ün kazanmak,serüven tutkusu,belirli dinsel inançları yaymak ya da ülkelerine yeni topraklar kazandırmak istemişlerdir.Hangi nedenle olursa olsun,dünyanın bilinmedik yerleri bize,kaşif adı verilen bu gezginlerce kazandırılmıştır.


KEŞİFLERİN NEDENLERİ

13.yüzyılda Moğollar Orta Asya&񗝉nın otlaklarında büyük bir imparatorluk kurdular ve ordularıyla Doğu ve Orta Avrupa&񗝉ya akınlar düzenlemeye başladılar.Papa,Moğol yöneticilere elçiler yolladı.Bunların bazıları Uzak doğuya kadar gitti.Tüccarlar doğu ile alışveriş yapmaya başladılar.

Bu gezgin tüccarların en ünlüsü Marko Polo&񗝉dur.Venedikli gezgin Marko Polo&񗝉nun,Uzak Doğu ülkelerinin zenginliğinden söz ederek Avrupa&񗝉da büyük merak uyandırması keşiflerin 1.nedeni olmuştur.

O dönemde insanlar bilmedikleri yörelerde korkunç köpek başlı ya da başsız insanların,yüzlerini güneşten saklayan,tek gözlü ve tek ayaklı garip yaratıkların olduğuna inanıyorlardı.O dönemde gemiciler kıyıdan uzaklaşmayı ve uzun yolculuklara çıkmayı kolay kolay göze alamıyorlardı. Dünya&񗝉nın düz olduğu inancı ve gemilerin ufuk çizgisini geçince boşluğa düşeceği inancı yaygındı.Denizcilerin karadan uzaklaştığında yönlerini bulamama korkusu (Magnetik) Pusula sayesinde çözüldü.

Avrupalı denizciler,daha uzun yolculuklara çıkmaya ve gerçeğe yakın haritalar yapmaya başladılar.


MARKO POLO

(1254-1324)Venedikli gezgin Marko Polo,Çin&񗝉e ve Asya&񗝉nın çeşitli yerlerine yaptığı gezilerde gördüğü yerleri ve edindiği izlenimleri anlatarak,Avrupa&񗝉nın Uzakdoğu uygarlıklarını tanımasını sağlamıştır.

Marko Polo tüccar bir ailenin çocuğuydu.Babası ve amcası Asya&񗝉ya ticaret amacıyla yaptıkları yolculuklarda Çin&񗝉e kadar gitmiş ve Pekin&񗝉de Hint-Türk imparatoru Kubilay Han&񗝉ın konuğu olmuşlardı.İtalya&񗝉ya dönüşlerinde papaya Kubilay Han&񗝉dan bir mektup getirerek,Han&񗝉ın Hristıyanlık konusunda bilgi edinmek isteğini ilettiler.İki yıl sonra 1271&񗝉de doğuya gitmek için yeniden yola çıkarken 17 yaşındaki Marko Polo&񗝉yu da yanlarına aldılar.

Denizyoluyla İskenderun körfezindeki Ayas&񗝉a gelen Pololar,Doğu Anadolu ve İran&񗝉dan geçerek Basra körfezinde Hürmüz Boğazına vardılar.Deniz yolculuğunu tehlikeli bularak daha güvenli olan İpek Yolu&񗝉nu izlemeye karar verdiler.İran ve Afganistan&񗝉ı geçip Pamir dağlarını aştılar. Kaşgar, Yarkent, Hotan,Gabi Çölü ve Kuzey Tibet&񗝉ten geçerek Çin&񗝉e ulaştılar. Onlardan sonra 600 yıl boyunca hiçbir Avrupalı bu yoldan geçemedi.

Marko Polo 3,5 yıl süren bu Asya yolculuğu sırasında gördüklerini sonradan öylesine ayrıntıyla anlatmıştır ki,geçtikleri yerleri neredeyse adım adım izlemek olanaklıdır.Polo&񗝉nun yazdıkları kuşaklar boyunca gerçek dışı,çekici öyküler olarak algılandı.Çok sonra Sir Henry Yule ve Sven Hedin gibi gezginler yazılanların doğru olduğunu ortaya koydu.


BAHARAT YOLU

Buhur yolu da denir.Kervanların geçtiği en eski yollardan birisidir.Bu yol Hadramut şehrinin Baharat ormanlarında başlar,Sibve nehrini geçer,Katban&񗝉dan Moarab ve Main&񗝉e vararak oradan Kızıldeniz&񗝉e paralel Neptilerin başşehri olan Petra&񗝉ya ve aynı zamanda Mekke&񗝉ye varırdı.Burada üç kola ayrılırdı:1.Filistin ve Finike limanlarına Sayda ve Şam şehirlerine; 2.Beyn-ül Nehreyn&񗝉den,Ninova&񗝉ya;3.&񗝉de Sina yarımadasından Mısır&񗝉a ulaşırdı.Görünüşte bu yolun can damarı Hadramut ve Yemen&񗝉di.Buralarda Moin ve Saba hükümdarları ve onların soyundan gelen Hamir padişahları baharat alışverişini tamamıyla kontrolleri altına almışlardı.Bu yolun çeşitli yerlerinde vergi almak için kaleler kurulmuştu.Çin Hindi&񗝉nden ve Afrika&񗝉dan ilaçlar,günlük ve baharat bu yoldan Arap yarımadasına gelirdi.Bu yolun adı bundan dolayı Baharat yolu olmuştu.Gemiciliğin Kızıldeniz&񗝉de gelişmesiyle Baharat yolu önemini yavaş yavaş kaybetti.



İPEK YOLU

Akdeniz kıyılarından Çin&񗝉e dek Asya&񗝉yı baştan başa katleden kervan yolu.Hristiyanlık tan önce kullanılan bu ticaret yolu adını,Çin&񗝉den gelen ve taşınan başlıca mal olan ipekten alır.Antakya ve Tir&񗝉 den başlayan İpek yolu,İran ve Afganistan&񗝉ın kuzeyini geçtikten sonra Pamir bölgesine ulaşıyor ve burada,&񗝉&񗝉Taş kule&񗝉&񗝉denen bir yerde Doğu ve Batıdan gelen kervanlar arasında alışveriş yapılıyordu.Bakra&񗝉da ayrılan bir kol Hindistan&񗝉a varıyor,bir başkası da bugünkü Rus Türkistan&񗝉ının güneyinden geçiyordu.Çin Türkistan&񗝉ında iki yol izleniyordu; Takla Makan çölü,kuzey ve güneyden geçiliyor,daha sonra da iki kol birleşerek Luoyang bölgesine ulaşıyordu.Batıyı Uzakdoğu&񗝉 ya,Hindistan&񗝉 ı da Çin&񗝉e bağlayan İpek yolu,felsefe akımlarıyla dinlerin (buddhacılık) yanı sıra sanat alanında da gelenek ve örneklerin (hallenistik sanat) iletilmesi ve değiş tokuşunda başrolü oynadı.



AMERİKA&񗝉NIN KEŞFİ

1492

KRİSTOF KOLOMB

AMERİGO VESPUCCİ (1507)

Yeni bir dünya keşfetme onuru kuşkusuz,gelmiş geçmiş en büyük denizcilerden biri olan Kristof Kolomb&񗝉a aittir.Ama burada da bir sorunla karşılaşır.Kolomb genellikle dendiği gibi,sadece efsanevi zenginliklerle dolu Hindistan&񗝉a giden bir yol mu arıyordu?Yoksa,Ortaçağ ütopyasından esinlenerek,belki de &񗝈&񗝉cennetin girişi&񗝉&񗝉 olduğunu düşündüğü yeni bir dünyanın bilinçli bir&񗝉&񗝉yaratıcısı&񗝉&񗝉 mıydı? Michel Lequenne,Kolomb&񗝉un başvurduğu kitapların sayfa kenarlarına düştüğü notları inceleyerek,bu ikinci varsayımı benimser.Kristof Kolomb son yolculuğunda(1502-1504)Amerika kıstağının bir bölümünün kıyılarını saptadı,ama daha önceden başka denizciler harekete geçmişti:Bristol&񗝉lü İngilizlerin hizmetinde çalışan Jean Cabot&񗝉un,daha 1497&񗝉de &񗝈&񗝉Vinland&񗝉&񗝉yolunu yeniden bulduğu sanılmaktadır. Cebral&񗝉ın güneye yaptığı yolculuğunsa kuşku götürür yanı yoktur: yolculuk,1500 yılında,gelecekteki Brezilya&񗝉nın bir bölümü olan &񗝈&񗝉Gerçek Haç Toprağı&񗝉&񗝉na,Portekiz kralı Manuel adına el konmasıyla sonuçlandı.Ayrıca,Lizbon sarayının,daha önce gönderilen,ama açıklanmamış olan bazı geziler sayesinde,söz konusu topraklarla ilgili bilgiler edinmiş olduğu düşünülebilir.

Nitekim,Tordesillas antlaşmasıyla(1494),Amerika&񗝉nın Eski dünyaya en yakın noktası olduğu sonradan anlaşılan bu kesimde keşfedilecek topraklar Portekiz&񗝉e verildi.Güney Amerika kıyılarının Patagonya&񗝉ya kadar eksiksiz keşfini,gene Portekizliler hesabına çalışan Amerigo Vespucci gerçekleştirdi.Saint Dieli bir coğrafyacı da,1507&񗝉de yayımladığı bir çalışmasında,Yeni Dünyaya pek de haklı olmayarak Amerigo&񗝉nun adını verdi. 1513&񗝉te Balboa&񗝉nın Amerika kıstağını aşarak Büyük okyanus kıyısına İspanya adına el koyması,keşif tarihinde çok önemli bir dönüm noktasıdır.



KRİSTOF KOLOMB

(Yaklaşık 1451-1506)Ünlü kaşif Kristof Kolomb,Amerika kıtasının bulunmasına ve Avrupa&񗝉ya açılmasına öncülük etti.Bununla birlikte yeni kıta adını Kolomb&񗝉la aynı dönemde yaşamış ve1497 ya da1499&񗝉da Güney Amerika&񗝉ya ulaşmış olan Amerigo Vespucci adında bir İtalyan&񗝉dan aldı.Daha 11 yüzyılda Norveçli Leif Eriksson Kuzey Amerika kıyılarını dolaşmıştı,ama tarihte Amerika&񗝉nın keşfedilmesinin onuru Kolomb&񗝉a aittir.Ne var ki,Kolomb yepyeni bir kıta keşfetmiş olduğunun farkına varamamıştı.Onun amacı doğudaki baharat ve ipek gibi değerli malların batıya getirilebileceği güvenli bir ticaret yolu bulmaktı.12 Ekim1492&񗝉de Bahama adalarından birine çıktığında da bu düşüncesini gerçekleştirmiş olduğunu sandı.(Amerika kıtasını bulan Kristof Kolomb,yepyeni bir kıta keşfettiğinin farkına varamamıştı.)

Kristof Kolomb İtalya&񗝉nın Cenova limanında yaşayan yoksul bir dokumacının oğlu olarak dünyaya geldi.Avrupa&񗝉nın en işlek limanlarından biri olan Cenova&񗝉da tüccarlar çeşitli ülkelerle ticaret yapıyor,karayoluyla Hindistan&񗝉dan ve Uzakdoğu&񗝉dan gelen pamuk,kumaş ve baharattan başka İngiltere açıklarında avlanan balıkları da kurutulmuş ve tuzlanmış olarak satın alıyorlardı.Kristof Kolomb büyük bir olasılıkla Marko Polo&񗝉nun Çin gezisi anılarını okumuş, Leif Eriksson&񗝉un yüzyıllar önce yaptığı gizemli deniz yolculuğunun öyküsünü dinlemişti.

Gençliğinde Akdeniz&񗝉in doğusuna bir deniz yolculuğuna çıkan Kolomb,baharat ve ipek ticaretinin nasıl yapıldığını öğrenme olanağı bulmuştu.Daha sonra 1476&񗝉da kuzeyde İngiltere&񗝉ye ve İzlanda&񗝉ya kadar gittiği sanılmaktadır.Bu yolculuktan dönüşünde Portekiz&񗝉in başkenti Lizbon&񗝉a taşındı.O çağda bile hala Dünya&񗝉nın dümdüz olduğuna inanan birçok insan vardı.Kolomb ise Dünya&񗝉nın küre biçiminde olduğu düşüncesindeydi.Kolomb çeşitli Dünya haritalarının çizimine yardımcı oldu.Bu harita ve çizimlerde Dünya gerçekte olduğundan çok daha küçük,Asya ise çok daha büyük gösteriliyordu.Kolomb Asya&񗝉nın doğuya doğru çok fazla uzandığını,bu yüzden de İspanya&񗝉dan yola çıkıp batıya doğru yol alarak oldukça kısa bir zamanda Hindistan&񗝉a varabileceğini düşündü.&񗝉&񗝉Hindistan&񗝉ın uzaklığını da hesapladı;Hindistan&񗝉ın bulunduğu r sandığı yer aşağı yukarı Amerika&񗝉nın bulunduğu yere denk geliyordu.

Böyle bir yolculuğu tasarlayan ilk insan Kolomb değildi,ne var ki,o zamanki gemilerin küçüklüğü ve yeterli donanıma sahip olmayışı yüzünden böylesine uzun ve tehlikeli bir yolculuğa çıkmayı kimse göze alamıyordu.1480&񗝉de artık deneyimli ve kendine güvenli bir denizci olan Kolomb ise Hindistan&񗝉a kısa sürede ulaşabileceğini kanıtlayacak bir keşif gezisine önderlik edebileceğine inanıyordu.

Bu yolculuk için gerekli gemileri ve parayı ancak İspanya ve Portekiz hükümdarları sağlayabilirdi.Kolomb ilk önce Portekiz Kralı 2 Joao&񗝉ya başvurduysa da önerisi reddedildi.İspanya&񗝉nın önemli bir bölümü Magripliler&񗝉in altındayken tahta çıkan Fernando ve Isabella ise Kolomb&񗝉u içtenlikle kabul ettilerse de,ülkenin içinde bulunduğu kargaşa yüzünden ona yardımcı olamadılar.

Kolomb haritacılık yapan kardeşi Bartolomeo&񗝉yla birlikte İngiltere ve Fransa krallarına başvurdu.Ama bu iki kraldan da yardım alamadı.Sonunda ilk başvurudan yedi yıl sonra İspanya kraliçesi Isabella , Kolomb&񗝉a yardım edeceğini bildirerek ona amiral sanı verdi.



AMERİGO VESPUCCİ

(1454-1512),İtalyan denizci.Medici ailesinin hizmetinde değişik işlerde çalıştıktan sonra 1491&񗝉de aynı ailenin İspanya&񗝉da Sevilla&񗝉da bulunan gemicilik şirketinde görevlendirildi.Bu dönemde Kristof Kolomb&񗝉la tanıştı.1499&񗝉da Alonso de Ojeda komutasındaki bir filoyla ilk keşif gezisine çıktı.Yeni bir sefer düzenleme isteğinin İspanya Krallığı tarafından reddedilmesi üzerine 1500&񗝉de Portekiz&񗝉in hizmetine girdi.Portekiz Kralı 1. Manuel adına 1501&񗝉de ikinci keşif gezisine çıkan Vespucci,Cabo de Santo Agostinho&񗝉ya ulaştıktan sonra Rio de Janeiro Körfezi&񗝉ni keşfetti.Daha sonra güneye yönelerek,1502&񗝉de Lizbon&񗝉a döndü.Bu gezi sırasında yeni bulunan toprakların Asya anakarasının parçaları olmadığını anlayan Vespucci,daha sonra mektuplarında bu topraklardan Munus Novus (Yeni Dünya)adıyla söz etti.1505&񗝉te yeniden İspanya&񗝉nın hizmetine giren Vespucci , Kristof Kolomb&񗝉un görevden alınmasından sonra 1508&񗝉de baş kılavuzluğa(pilotomayor)atandı.Yeni bulunan bölgelerin haritalarının yapılmasına ve denizcilerin yetişmesine katkıda bulundu.İlk olarak,1507&񗝉de Alman kozmograf ve haritacısı Martin Waldseemüller Cosmographiae insuperquatuor Americii Vespucii navigationes adlı eserinde yeni anakaranın keşfedilmesinin onurunun ona ait olduğunu yazmasından sonra bu anakara onun önadıyla anılır oldu.