DEOKSİRİBOZ NÜKLEİK ASİT (DNA)
« :»

--------------------------------------------------------------------------------
DEOKSİRİBO NÜKLEİK ASİT (DNA)
Hücredeki hayati olaylar yönetir. Genelde çekirdekte bulunan DNA nın kloroplast ve mikrondride de varlığı saptanmıştır. Ancak organellerde bulunan DNA lar hücrenin kalıtım materyali sayılmazlar. Çekirdek DNA sına bağlı olarak aktivite gösterirler.

1. DNA nın Yapısı
DNA molekülü sarmal (=heliks) şeklinde kıvrılmış iki zincirli merdiven şeklinde bir moleküldür.
Merdivenin kenarları deoksiriboz şekeri ve fosfat molekülleri meydana getirir. İki kolun arasındaki merdiven basamaklarında her zaman Guaninin karşısına Sitozin gelirken, Adeninin karşısına da Timin gelir. Hem Adeninle Timin, hem de Guaninle Sitozin zayıf hidrojen bağları ile birbirleriyle bağlanırlar.
Tüm DNA örneklerinde toplam pürin miktarı toplam piramidin miktarına (A+G=T+S) eşittir.
Yine tüm DNA larda Adenin miktarı, Timin miktarına (A=T). Guanin miktarı da, Sitozin miktarına (G=S) eşittir.

2. DNA Şifresi
DNA&񗝉daki zincirler üzerinde nükleotidlerin diziliş sırası her canlı türünde, hatta aynı türün fertleri arasında farklılık gösterir. Aynı ana babasan meydana gelen kardeşlerde bile farklı dizilişler vardır. İşte bu farklı diziliş DNA şifresini oluşturur. Bu şifreden dolayı farklı genler ve farklı kromozom yapıları meydana gelir. DNA, taşımış olduğu bu şifrelerle çok geniş bir bilgi deposu oluşturur.
Bir insan kromozomundaki nükleotid sırası, sadece harflerle A, G, T, C, G, T, ............ diye yazılacak olsa 2000 sayfalık bir kitap oluşturulabilir. İnsanın bir hücresinde 46 kromozom olduğuna göre 46 ciltlik dev bir anskiklopedi meydana gelir. Kaldı ki bu harflerin yan yana dizilmesiyle oluşan anlamlar ve ona göre yapılacak işler daha farklıdır. O halde kromozomlar canlının şifre yüklü mikro bilgisayarlarıdır denebilir.

3.DNA nın Görevleri
DNA nın görevleri iki ana başlıkta toplanabilir;
· Birincisi, kendini eşleyerek üremeyi ve kalıtsal bilginin aktarılmasını sağlamak.
· İkincisi, protein sentezlenmesini sağlayarak hücredeki metabolik olayları yönetmek.

* DNA&񗝉nın Eşlenmesi (Replikasyon = Duplikasyon ) ve Kalıtım Görevi : Bir hücrenin bölünerek yeni hücreler meydana getirebilmesi için DNA nın kendini eşlemesi gerekir. Hücrede DNA ların eşlenmiş olması hücrenin bölüneceğini gösterir.

Bunun için eşlenecek bir DNA da sarmal yapı ucundan açılmaya başlar. Açılan zincirlerin karşılarına ortamdaki nükleotidler uygun olarak bağlanırlar. Bu bağlanmalarda DNA polimeraz enzimi görev yapar. Bu şekilde sarmal yapının çözülmesi ve eş zincirlerin oluşması DNA nın tamamı eşleninceye kadar devam eder. Sonuçta aynı genetik şifreleri taşıyan iki DNA oluşur.
DNA lar eşlenirken ana iki zincir her zaman korunur. Yeni zincirler ortamdaki nükleotidlerden sentezlenir. Bu olaya DNA&񗝉nın &񗝌yarı korunumlu&񗝍 olarak eşlenmesi denir. Ortamdaki moleküller izotop ise yeni zincirlerde izotop olur. İzotop molekül taşıma şifre etkilemez.
DNA nın kendini yarı korunumlu ve doğru olarak eşlediği izotop tekniğiyle anlaşılmıştır. Bunun için DNA nın eşleneceği ortamdaki Deoksiriboz, Fosfat, Azot ve Bazlar izotop hale getirilerek deney yapılmaktadır.

* DNA nın Yöneticilik Görevi : Canlı hücrelerde hayatın devamı binlerce farklı reaksiyonun gerçekleşmesiyle sağlanmaktadır. Farklı farklı olan bu reaksiyonların hepsi canlının vücut sıcaklığında gerçekleşebilir. Hem de canlının yaşamsı için bu reaksiyonların çok hızlı olması gerekmektedir ve de olmaktadır.


Bu kadar farklı reaksiyonun belli sıcaklıkta çok hızlı olarak gerçekleşmesini sağlayan biyolojik katalizörler olan enzimlerdir.
Enzimler ise protein yapıda olup Dna şifrelerine göre sentezlenirler. İşte DNA her türlü enzim ve protein sentezi için şifre vermekle, hücredeki olayları da dolaylı yoldan kontrol etmiş olur. Hücrede çekirdeğin yani DNA ların yönetici yapı olduğu çeşitli deneylerle ispatlanmıştır.

3. DNA ile İlgili Deneyler
DNA nın kendini doğru eşlediği, yarı korunumlu eşlediği ve DNA olmadığı zaman hücrenin hayatını uzun süare sürdüremediği yukarıda anlatılmıştı. Şimdi ise DNA ile ilgili bir başka deneyden bahsedeceğiz.
DNA molekülü yönetici bir moleküldür ve aktarıldığı diğer hücrelerde kalıtsal değişiklik meydana getirebilir. Bunu çok iyi açıklayan bir deney, O.T.AVARY (1944) ve arkadaşları tarafından yapılmıştır.

Diplococus pneumonia denilen bakterinin başlıca iki tipi vardır. Bunlardan birinci tipin etrafında polisakkarit yapılı bir kapsül varken ikinci tipte kapsül yoktur.
Kapsülü olan bakteri zatüre hastalığına sebep olmaktadır. Kapsülsüz olanlar ise akyuvarlar tarafından etkisiz hale getirilebildikleri için hastalık yapamazlar.
Kapsüllü bakterilerden elde edilen özüt, kapsülsüz bakterilerin bulunduğu ortama bırakılırsa, bir süre sonra kapsüllü bakteriler oluşur. Bu yeni özellikler, bakteriler tarafından yeni bakterilere de aktarılır. Bu deneylerde kapsülsüz hücrelerin katlıtımının değişmesine neden olan özütteki DNA dır. Yani DNA sürekli bir kalıtsal değişikliğe neden olabilir.