Mesleki Gelişim Basamakları

Super meslek gelişimini bir meslekte karar kılıp o alanda iş bulma aşamasından ileri götürmüş, normal hayatın sonuna kadar devem eden gelişim evrelerini de incelemiştir.

Dönem Basamak Yaşlar Özellikler
1 Büyüme Dönemi 14 yaşa kadar Bu dönem fiziksel, psikolojik ve sosyal gelişim dönemidir. Çocuk doğumdan itibaren çevre ile etkileşimde bulundukça kendi hakkında da kavramlar geliştirir. Öz kavramı ile meslek kavramları arasında ilişki kurmaya başlar. Özellikle babası ile özdeşim kurar.
Fantezi Hayal 4 � 10 Çocuğun davranışlarında heves, arzu ve anlık ihtiyaçların etkisi yoğundur. Hayal kurma ve rol denemeleri egemendir.
İlgi 11�12 Hoşlanma ve beğenmenin, etkinliklerin ve meslek emellerinin belirlenmesinde en önemli rolü olduğu basamaktır.
Kapasite Yetenek 13�14 İşin gerektirdiği nitelikler daha yoğun biçimde dikkate alınır.
2 Araştırma Keşfetme Dönemi 15�24 Gelişimin ergenlik dönemine rastlar. Bu dönemde ergen kendisi hakkında daha da bilinçlenir. Kendisini yetişkin rollerinde bilinçli olarak dener.
Deneme 15�18 İlgi, gereksinim, yetenek, değer ve fırsatların dikkate alındığı, fantezi, tartışma ve yarım zamanlı iş yaşantılarında bu seçimlerin geçerliliğinin denendiği dönemdir.
Geçiş 19�21 Gencin, iş ve çalışma dünyasına girdiği ve gerçeği daha çok göz önüne aldığı dönemdir.
Sınama Deneme 22�24 Kişi kendisine uygun bir çalışma alanı bulmuştur, başlangıç işe girer ve bu işi hayatı kazanma yolu olarak sınamaya başlar.
3 Yerleşme Dönemi 25�44 Uygun bir alanın ve o alanda kararlı bir işin bulunması ile karakterize edilir. Dönemin başında sınama ve belki iş değiştirme görülebilir, fakat sınama � yanılma olmadan da yerleşme gerçekleşebilir.
Deneme 25�30 Başlangıçta uygun görülen bir çalışma alanı bireye doyum sağlamayabilir ve gerçek meslek hayatı başlamadan birkaç iş değiştirme görülebilir.
Sağlamlaştırma 31�44 Meslek örüntüsü berraklaştıkça çabalar onu sağlamlaştırmaya, çalışma dünyasında güvenli bir yer yapmaya yönelir.
4 Koruma Dönemi 45�64 İş dünyasında bir yer edindikten sonra kişi bütün çabalarını, onu elde tutmaya ve geliştirmeye yöneltir. Meslek gelişiminde iniş � çıkışlar görülebilir.
5 Çöküş Dönemi 65 ve sonrası Fiziksel ve zihinsel kapasitenin çöküşü demek olan yaşlılık yıllarına rastlar.
Yavaşla-ma 65�70 Kişi iş temposunu yavaşlatır. Görevlerini daha az güç isteyen başka alanlara kaydırır.
Tam emeklilik 71 ve sonrası Bu aşamada meslekten ayrılma, işi tümüyle bırakma gereği hissedilir.
Mesleki Gelişim Görevleri

Gelişim görevi, belli bir yaşam döneminde ortaya çıkan, başarı ile yerine getirilmesi daha sonraki görevlerde başarı ve mutluluğa, başarısızlıkta ise mutsuzluk ve kınamalara yol açan davranışlardır.

Mesleki gelişim görevleri ise yaşamın belli bir anında ortaya çıkan, iş etkinliklerine katılma ve buna hazırlanmada bir sosyal grubun üyelerinin göstermesi beklenen, oldukça düzenli bir dizi davranıştan çıkarılan görevlerdir.

Super şu gelişim görevlerini önermektedir:

- Meslek tercihlerini billurlaştırma (14 � 18 yaşlarını kapsar)
- Bir meslek tercihini saptama ( 19 � 21 yaşlarını kapsar)
- Bir meslek tercihini uygulamaya koyma 22 � 24 yaşlarını kapsar )
- Bir meslekte karar kılma 21 � 30 yaşlarını kapsar)
- Durumu sağlamlaştırma ve meslekte ilerleme
-
Mesleki Benlik Kavramı Gelişiminin Belirleyicileri

- Ekonomik Belirleyiciler - İş döngüsü, Teknolojik değişme, Savaş
- Sosyal Belirleyiciler- Sosyo - ekonomik statü , eğitim, vatandaşlık, ırk, inanç, cinsiyet
- Psikolojik ve Kişisel Belirleyiciler - Biyolojik miras, zeka, özel yetenekler, ilgiler, ihtiyaçlar
Mesleki Gelişim Görevlerine İlişkin Tutum ve Davranışlar
Billurlaşma dönemine ilişkin tutum ve davranışlar şunlardır:
- Billurlaşma gereğinin bilincinde olma
- Kaynakların kullanılışı
- Göz önüne alınacak faktörlerin bilincinde olma
- Hedefleri etkileyebilecek faktörlerin bilincinde olma
- İlgi ve değerlerin ayrışması
- Şimdiki zamanla gelecek ilişkisinden haberdar olma
- Genel bir tercihin belirlenmesi
- Tercihin kararlılığı
- Tercih edilen meslek ile ilgili bilgi edinme
- Tercih edilen meslek için hazırlık planı yapma
- Meslek tercihlerinin akılcılığı


Meslek Olgunluğu

Meslek gelişimi ve meslek gelişimi görevleri kavramları doğal olarak meslek olgunluğu kavramını ortaya çıkarmıştır.

Super ve Overstreet, meslek gelişimi kuramında meslek olgunluğunu sınamak için, aşağıdaki meslek olgunluğu boyutlarını geliştirmişlerdir.

1. Boyut- Meslek seçimine yöneliş

1-1. Seçme konusuyla ilgilenme
1-2. Meslek seçimine yönelişte kaynakları kullanma


2. Boyut- Meslek hakkında bilgi toplama , planlar yapma

2-1. Tercih edilen meslek hakkında özgül bilgileri saptama
2-2. Tercih edilen mesleği daha özgül olarak planlama
2-3. Planlama faaliyetlerini genişletme


3. Boyut � Meslek tercihlerinin tutarlılığı

3-1. Alanlar içinde meslek tercihlerinin tutarlılığı
3-2. Düzeyler içinde meslek tercihlerinin tutarlılığı
3-3. Alan düzeyler dahilinde meslek tercihlerinin tutarlılığı


4. Boyut- Özelliklerin billurlaşması

4-1. Ölçülen ilgilerin örüntülenme derecesi
4-2. İlgi olgunluğu
4-3. Çalışma sevgisi
4-4. İş değerlerinin örüntülenme derecesi
4-5. İş ödüllerinin etraflıca tartışılması
4-6. Seçme ve planlama sorumluluğunun kabullenilmesi
4-7. Meslek seçiminde bağımsızlık


5. Boyut- Meslek tercihlerinde akılcılık

5-1. Yetenek ve tercih arasında uygunluk
5-2. Ölçülen ilgilerle tercihler arasında uygunluk
5-3. Tercih düzeyi, ölçülen ilgiler ve meslek düzeyi arasındaki uygunluk


Meslek Olgunluğunu Etkileyen Faktörler

- Zeka
- Bilişsel karmaşıklık
- Cinsiyet
- Sosyo - Ekonomik düzey
- Zaman perspektifi

Kendine Saygı ve Meslek Seçimi

Kendine saygı kişinin özünü bir nesne olarak ele alıp onu değerlendirmesi sonucunda, kendisi hakkında vardığı yargı ve geliştirdiği tutumdur. Öz kavramı kişinin kendine bir obje gibi bakıp, özellikleri hakkında vardığı yargıların oluşturduğu bir tanımlama sistemidir ve öz kavramının bilişsel yönünü temsil eder.
Öz saygı ise bu yargılara karşı tutumu ve dolayısı ile öz kavramının duygusal yönünü temsil eder.
Kendine öz saygısı olan bireyler kendilerini daha gerçekçi olarak değerlendirmekte ve niteliklerine daha uygun tercihler yapmaktadırlar.

Gelişimsel görüşte, yaşam planının odak noktasını, kişinin kendi gelişimini kendisinin yönlendirmesi olduğu örtük olarak ifade edilmektedir. Danışmanların rolü; meslek seçimi ve gelişimi sürecinin aşamalarını kolaylaştırmaktır. Bu nedenle gelişimsel görüş meslek eğitiminin yanı sıra psikolojik danışma müdahalelerini de desteklemektedir. Ayrıca, eğitim ve psikolojik danışma müdahaleleri yaşamın her bir aşamasında yer alabilir ve bu yalnızca meslek tercihi, seçim yapma ve işe girme şeklindeki başlangıç eylemleriyle sınırlandırılmamalıdır. Örneğin bazı insanlar yakın gelecekteki ve halihazırdaki emeklilik konusunda eğitimden ve psikolojik danışmadan yarar sağlayabilirler.