Deneme Ve Makale Nedir?

Deneme ve makale türü birbirine benzeyen fakat bazı özellikleri yönüyle birbirinden ayrılan türlerdir. Şimdi özelliklerine ayrı ayrı bakalım. Böylelikle ayrımını daha kolay yapabiliriz.

Makale: 

– Anlatım yalın ve yoğundur, nesnel bir nitelik taşır.
– Öne sürülen düşünce ve tez kanıtlanır.
– Söz oyunlarına başvurulmaz, süslü anlatımdan uzak durulur.
– Her konuda makale yazılabilir.
– Gazete, yazılı ve dergilerde yayımlanır.
– Genellikle makale yazıları kısa ve öz olur

Deneme:

Yaşam içindeki her şey denemenin konusu olabilir.
Deneme yazarı okuyucuya iletmek istediği fikri bilimsellikten uzak, ispatlama amacı gütmeden, etkileyici bir üs­lupla anlatır, ortaya koyar.
Denemede, yazar kendi kendisiyle konuşuyormuş gibi bir anlatımı tercih eder.
Denemede bir sonuca ulaşmak önemli değildir. Denemenin inandırıcılığı kanıtlardan, belgelerden değil, anlatı­mındaki samimiyetten gelir.
Deneme yazarı konusunu işlerken bir düşünceden diğerine sıçrayıverir. Makalede olduğu gibi bir düşünsel dü­zenin katı kalıpları içine hapsolup kalmaz.
Denemede yazarın kendi beni ortaya çıkar. Çünkü deneme yazarı, her olaya, her duruma “ben”i açısından bak­maktadır.

Deneme Örneği:

SÜRÜ ADAMI

Bir adam vardır ki, hiçbir düşüncesinde, hiçbir hareketinde “kendi kendisi” olamaz. Ne düşünse, ne yapsa, ne söylese kendini değil, men­sup olduğu sosyeteyi, ırkı, muhiti ve dışarıdan aldığı telkinleri dile getirir. Kendiliğinden hiçbir şey bulmamıştır. Başka birinin sisteminden aldığı fi­kirleri ve akideleri o sistemin sahibinden daha softaca müdafaa eder. İra­desi de böyle dışarıdan gelme, yanaşma, iğreti bir hareket mihrakıdır. Bil­mez ki, asıl kendi kendisi, kendi içi, sonsuz imkânların, keşfedemediği için körleşen ve tıkanan istidatların tükenmez hazinesidir. Örneğini ken­dinde değil, hep dışarıda aradığı bir muayyen bir fikre, bir akideye başka­sının kurduğu sisteme bağlanır, kalır. Artık ölünceye kadar hiçbir hayatın her şeyi her gün değiştiği hâlde o, sakallı feylesofundan yahut iktisatçı şeyhinden bellediği hiç değişmeyen bir kaç âyet içinde kalmaya mahkûm, ilerlediğini sanarak yerinde sayacaktır.
İçinde hep sürü insiyaktan teptiği için, şahsiyetten mahrum, insana en uzak insandır bu. Bir ferttir, fakat şahıs değildir, çünkü onu teşhis için kendisine bakmaya hiç lüzum kalmaksızın, çömezi olduğu ideolojinin, içinde uyuştuğu telkin âleminin firmasını bilmek, onu iptonize eden sakal­lının adını öğrenmek yetişir.
Bu sürü adamlarının yüz bin tanesi bir tek şahsa muadil değildir. Nüfusunu gerçekten artırmak isteyen bir memleket, bunların sayısını azaltmakla işe başlamalı ve fertlerden değil, şahıslardan mürekkep bir sosyete kurmanın yoluna bakmalıdır. Peyami SAFA

Makale Örneği:

Okumanın Önemi

Kitap, kırılgan bir yaratıktır, zamandan etkilenir, kemirgenlerden korkar, yabancı maddelerden ve sakar ellerden de. Bu yüzden kütüphaneciler kitapları sadece insanlara karşı değil aynı zamanda doğaya karşı da korur ve hayatını unutulmanın kuvvetlerine karşı savaşmaya adar.

O altın üniversite yıllarını hatırlayın, kitaplarla dolu okul çantası, öğrenilecek birçok şey, bir sürü bilgi – tarih, coğrafya, matematik, fen. Küçük omuzlarda bilgi dolu çantaların taşındığı ve her şeye güldüğümüz zamanlar. Evet, bütün o şeyler bizi şimdi de güldürür. Eğer omuzlarımızda o ağır yükleri taşımasaydık eminim ki bugün toplumda durduğumuz yerde duruyor olamayacaktık. Bugünkü bilgimizi sadece kitaplara borçluyuz. İnternet diye bir teknolojinin var olmadığı günlerdi ve o zamanlar kitaplar, bilgiyi yaymanın tek yoluydu. Yazarlar kendi duygularını aktarırlardı; uzmanlar bilgilerini gelecek nesillerle paylaşırlardı ve bunlar sadece kitaplar aracılığıyla yapılırdı. Bu yüzden kitaplar bize atalarımızın hediyesi gibidir, bilmediğimiz birçok şeyi bize öğreten, mesela – Ramayana’nın hikayesi, Tulsidass tarafından yazılmış bir kitap.

Kitaplar başarıya ulaşmak için gidilen yolda en iyi iz sürücülerdir. İlerlemiş teknoloji yüzünden kitapların şimdiki nesle olan önemi neredeyse sıfırdır. Gelişmiş teknolojinin iyi bir şey olmadığını söylemiyorum, ama yazılmış kelimelere inanmalıyız. Biliriz ki eski iyidir. Yazmayı bilmeyen zavallı bir çocuk, kitapların gerçek önemini bilen gerçek kişidir. Kitaplara hak ettikleri önemi vermek çok önemlidir.

Okumak, zihnimizi rahatlatan en iyi şeydir. Tatlı hikayeler, komik fıkralar, gerçek hikayeler okuyabilirsiniz; bu size kalmış bir şeydir, ne isterseniz onu okursunuz. Çeşitli insanlar için çeşitli kitaplar mevcuttur. Bugünlerde kitapları kolay ve ucuz yoldan kapınıza ulaştıracak kaynaklar var, mesela, siteleri ziyaret ederek çok kolay bir şekilde kitap siparişi verebilirsiniz. Kitap klüplerinden birini biliyorum mesela India Today Book Club, siz üye olduktan sonra siparişlerinizi alıyor. Ondan sonra kurgu, klasik, sanat ve referans kitapları, çocuk okuma kitapları, yemek, bahçe, spor ve sağlık, din, bilişim teknolojisi, tıp ve daha birçok alandan kendi zevkinize göre sayısız kitap siparişi verebilirsiniz, üstelik büyük indirimler ve tatil paketleri gibi heyecan verici hediyelerle.

İnanıyorum ki başarı pudingini tatmak için içinizde bir merak varsa kitapların fiyatı sizin için hiçbir şeydir. Ben kitap okurken kendimi daha az yalnız hissederim.

Makale Örneği 2

Sınav Stresi

Sınav stresiyle boğuşan birçok insandan biri misiniz? O gizemli sorularla dolu masanın önünde oturma düşüncesi kalbinizi çok kötü çarptırıyor ve vücudunuzu terletmeye mi başlıyor? Gevşeyin! O korkuları ve sınav stresini basit stres azaltma stratejileri kullanarak alt edebilirsiniz.

Nefes almanın basit sanatını hatırlayın. Birkaç ağır nefes alın ve zihninizin verdiğiniz nefesle birlikte gevşemesine izin verin. Basit bir meseledir fakat sınav paniği ortaya çıktığında kolaylıkla unutulabilir.

Olumlu şeyler düşünün. Sınavdan iyi sonuç almanızı engelleyecek en iyi şey, olumsuz konuşarak kendinizi panik etmenizdir. Olumlu şeylere odaklanın. Bunu yapabileceğinize kendinizi ikna edin. Ayrıca sınavdan 100 üzerinden 100 alamazsanız bunun dünyanın sonu olmayacağını kendinize hatırlatın.

Egzersiz için zaman ayırın. Beyin fonksiyonlarının geliştirmenin çok iyi bir yolu, vücudunuzun o kısmındaki kan akışını geliştirmenizdir. Egzersiz bunun için harika bir yoldur. Egzersiz ayrıca vücudunuzdaki endorfin seviyesini de arttırarak duygusal stresi azaltmanıza da yardımcı olur.

Aşırı çalışmayın. Sınav stresi yaşarken bir de bulduğunuz her boş dakikada derse gömülmeyin. Bütün temelleri aldığınıza ve konuyu candan öğrendiğinize emin olmak istiyorsunuzdur. Bunla ilgili sorun şu ki, eğer beyninize bir mola verdirmezseniz, o zaman bilgiyi kısa zamanlı hafızadan uzun zamanlı hafızaya taşıma süreci etkilenecektir. Eğer beyniniz yorulursa, fonksiyonları zayıflayacaktır. Çalışma süresini daha kısa seanslara programlayarak kendinize beyin gücü bahşedebilirsiniz. Zamanınız varken plan yapın ki çalışmanız için gerekli süreniz olsun.

Sınav stresiyle baş edebilmeniz akademik kariyerinizde daha başarılı olmanıza yardımcı olur. Zihin sağlığınızı olumlu bir yerde tutmak için kendinize ihtiyacınız olan molaları vermeyi ihmal etmeyin. Patlarcasına çalışmak size sınavda istediğiniz başarıyı sunmayacaktır.