18.Yüzyıl Islahatlarının Genel Özellikleri

18.Yüzyıl Islahatlarının Genel Özellikleri – 18.Yüzyıl Islahatlarının Nedenleri – Osmanlı Devletinin Gerileme Dönemi – Lale Devri

* Osmanlı Devleti’nde 1699 Karlofça Antlaşması’yla başlayıp 1792 Yaş Antlaşmasına kadar geçen döneme Gerileme Dönemi denir.

* Lale Devri (1718-1730)

* * 1718 Pasarofça Antlaşması’yla başlayıp 1730 Patrona Halil İsyanı’na kadar süren dönemdir.

* * Bu dönemde Avrupa’nın üstünlüğü ilk kez kabul edilmiş ve batı tarzında yenilikler yapılmıştır.

* NOT:

* Dönemin padişahı İli. Ahmet Dönemi’nin yaratıcısı ve planlayıcısı ise Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’dır.

* Lale Devri Yenilikleri:

* * Avrupa’ya ilk kez geçici elçiler gönderildi.

* NOT:

* İlk geçici elçilik Paris’te açıldı, ilk elçi ise Yirmi sekizinci Çelebi Mehmet’tir. Elçiliklerin açılması Batı’nın üstünlüğünün kabul edildiğinin göstergesidir.

* İlk özel Matbaa açıldı. (İbrahim Müteferrika ve Sait Efendi tarafından)

* NOT:

* Hattatlık mesleğinin yok olmasını engellemek amacıyla bu matbaada dini eserlerin basılması yasaklanmıştır. Basılan ilk eser ise "Vankulu Lügati" dır.

* Yeniçerilerden bir İtfaiye bölüğü kuruldu (Tulumbacılar Ocağı)

* İstanbul’da kumaş, Yalova’da kâğıt, Kütahya’da çini fabrikaları kuruldu.

* İlk çiçek aşısı yapıldı.

* Tercüme odaları kuruldu. Doğu klasikleri Türkçeye çevrildi, kütüphaneler açıldı.

* Avrupa mimarisi örnek alındı. Batı tarzında saraylar, köşkler, bahçeler yapıldı.

* Bu dönemin en ünlü mimari eseri "III. Ahmet Çeşmesi"dir.

* Dönemin en ünlü sanatçısı minyatürde "Levni" şiirde ise "Nedim" dir.

* NOT

* Dönemin devlet adamları yaptıkları bu faaliyetlerin yanında zevki sefayı da elden bırakmamışlar. Lüks içinde eğlenceler, partiler düzenlemişlerdir. Bu durum halkın ve yeniçerilerin tepkisine neden olmuş ve çıkan Patrona Halil İsyanı’yla bu dönem sona ermiştir.

* NOT;

* Lale Devri’nde askeri alanda hiçbir düzenleme yapılmamıştır.

* I. Mahmut Dönemi (1730-1754)

* Avrupa tarzı ilk askeri ıslahatları başlatan padişahtır.

* Fransız asıllı Kont De Bonneval (Humbaracı Ahmet Paşa) tarafından Humbaracı Ocağı kuruldu.

* Teknik subay yetiştirmek amacıyla "Kara Mühendishanesi"ni kurdu.

* Ordu, bölük, alay gibi bölümlere ayrıldı.

* NOT:

* I. Mahmut, aynı zamanda Kapitülasyonları 1740 yılında imzalanan anlaşmayla sürekli hale getirdi.

* III. Mustafa Dönemi (1757-1774)

* Osmanlı Devleti’nde ilk iç borçlanma yapan padişahtır. (İç borçlanmaya "Esham Sistemi" denir.)

* Deniz subayı ihtiyacını karşılamak amacıyla Deniz Mühendishanesini kurdu.

* Baron De Tott tarafından Sürat Topçuları Oca ğı’nı kurdu.

* Mali düzenlemeler yaptı

* I. Abdülhamit Dönemi (1774-1789)

* İlk kez yeniçeri sayımını yaptı. Ulufe alımını ve satımını yasakladı.

* İstihkam Okulu’nu açtı.

* Humbaracı ve Sürat Topçuları Ocağı’nı ıslah etti.

* III. Selim Dönemi (1789-1807)

* III. Selim yeniliklerine başlamadan önce devlet adamlarına raporlar (Layihalar) hazırlattı.

* Ünlü elçi Yirmi sekizinci Çelebi Mehmet’in Avrupa’dan göndermiş olduğu raporlardan yararlandı.

* Örnek Soru (2007KPSS)

* Osmanlı Devleti’nin devlet yapısında ilk radikal değişiklikler yapma eğilimi hangi padişah döneminde başlamıştır?

* A) II. Mehmet B) III. Selim

* C) III. Murat D) İli. Ahmet

* E) IV. Murat

* Çözüm:

* Osmanlı Devleti’nin devlet yapısında ilk radika! değişiklikler Avrupa’yı çok iyi örnek almış olan III. Selim tarafından yapılmaya başlanılmıştır. III. Murat, III. Ahmet ve IV. Murat daha çok yüzeysel düzenlemeler yapmışlardır. II. Mehmet (Fatih Sultan Mehmet) ise herhangi bir ıslahat hareketine girişmemiştir.

* Cevap B dir

* NOT:

* III. Selim Dönemi’ne genel olarak "Nizam-ı Cedid Dönemi" denir.

* Avrupa başkentlerine ilk kez daimi elçilikler açtı. (Paris, Londra, Berlin, Viyana)

* Avrupa tarzında "Nizam-ı Cedid Ordusu"nu kurdu.

* Bu ordunun masraflarını karşılamak amacıyla "İrade-i Cedid" hazinesini kurdu.

* Teknik eleman yetiştirmek amacıyla daha önce kurulan okulları genişleterek "Mühendishane-i Berr-i Hümayun Okulu"nu açtı.

* İlk devlet matbaasını kurdu (Matba-t Amire)

* Askeri teknik okullarda yabancı dil öğrenimini zorunlu kıldı. (Fransızca)

* Askerlere sınav uygulaması sistemini getirdi. Başarılı olamayanları ordudan attı.

* Şeyhülislamın yetkilerini kısıtladı.

* Vezir sayısını azalttı.

* Yerli malı kullanımını özendirdi.

* NOT:

* III. Selimin yapmış olduğu ıslahatlardan rahatsız olan yeniçeriler 1807 yılında "Kabakçı Mustafa İsyanını çıkararak III. Selim’i tahttan İndirmişler ve Nizam-ı Cedid Dönemi’ni sona erdirmişlerdir.

* XVIII. Yüzyıl Islahatlarının Genel Özellikleri:

* 1. Avrupa tarzı yenilikleri İlk kez bu dönemde yapılmıştır.

* 2. Islahatlar bilim, teknik ve askeri amaçlıdır.

* 3. Islahatlar kişiye bağlı kalmıştır.

* 4. Duraklama dönemine göre daha köklüdür.

* 5. Islahatlar padişah, devlet adamları ve Avrupalı teknik subaylar tarafından yapılmıştır.

* 6. Islahatlar,Yeniçeriler, Ulema sınıfı ve halkın tepkisine neden olmuştur.